Η κρίση γεννάει εθνικισμό

ΕΦΙΑΛΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΞΥΠΝΑΝΕ ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΑ ΕΥΡΩΠΗ

Μπροστά στην απόγνωση που γεννούν τα οικονομικά αδιέξοδα, οι ευρωπαίοι πολίτες ζητούν καταφύγιο σε έννοιες όπως η πατρίδα, το έθνος και η φυλή, ενισχύοντας τους ακροδεξιούς πολιτικούς σχηματισμούς

Δευτέρα, 27 Δεκεμβρίου, 2010
Πολλοί παρομοιάζουν την Ευρώπη της οικονομικής κρίσης με καράβι σε τρικυμία. Αν πρόσεχαν καλύτερα, θα έβλεπαν στο κατάστρωμα το πλήρωμα να διαπληκτίζεται αντί να φροντίζει για τη σωτηρία του. Και το χειρότερο; Καπεταναίοι και αξιωματικοί να τρίβουν τα χέρια με ικανοποίηση για το γενικό χάλι.
Μέλη του Εθνικιστικού Κόμματος για την Πατρίδα στη Ρουμανία, χαιρετούν με τον ανατριχιαστικό αυτό τρόπο. Ανάμεσά τους ένας κληρικός που υπενθυμίζει ότι σημάδι των καιρών είναι και η επιστροφή των θρησκειών.
Η υπόθεση δείχνει να μπάζει νερά, διότι σε όλα αυτά δεν υπάρχει φανερή λογική εξήγηση. Κι όμως, εκείνο που προκαλεί αυτόν τον προφανή παραλογισμό, είναι η πολιτική διαχείριση της κρίσης, που έχει τη... λογική της. Η οικονομική κρίση του 2008, που ξεκίνησε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και έπληξε την Ευρώπη με πρόσθετη σφοδρότητα, αποτέλεσε την αιτία και το πρόσχημα για τη σημερινή πολιτική διαχείρισή της, δημιουργώντας αυτό που οι αναλυτές χαρακτηρίζουν «ευρωπαϊκό παράδοξο»: Εκείνο που προκαλεί τους διαπληκτισμούς στο καράβι, είναι το ίδιο με εκείνο που βοηθά τη συμφιλίωση. Ενώ η ιδέα της απομάκρυνσης από την παρωχημένη αντίληψη του κράτους-έθνους, υπήρξε ιδρυτική αρχή και προϋπόθεση για τη συνοχή της Ε.Ε., τώρα, υπό την πίεση της οικονομικής κρίσης, αυτή η απομάκρυνση πυροδοτεί εθνικιστικές εξάρσεις που βάζουν σε ορατό κίνδυνο την ευρωπαϊκή συνοχή.
Ηταν ο περίφημος «ευρωπαϊκός μύθος». Η προσπάθεια να ξεπεραστεί ο εθνικισμός των ευρωπαϊκών κρατών που ιστορικά προέκυψαν από την ένωση παρόμοιων εθνοτικών, αλλά αλληλοσυγκρουόμενων περιοχών, κοινοτήτων και αυτοκρατορικών απολιθωμάτων, προκειμένου να επιβιώσουν. Μύθος, διότι δεν είχε αληθινό όραμα την ειρηνική συνύπαρξη των ευρωπαϊκών εθνών, αλλά «τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα και τη διασφάλιση αγορών, μετά τη λαίλαπα των δύο παγκόσμιων πολέμων», κατά τον βρετανό ιστορικό, ακαδημαϊκό και συγγραφέα Τόνι Τζουντ. Στο μύθο προστέθηκε και η γενική αντίληψη των ευρωπαίων πολιτικών περί «Μη Επιστροφής» («Never Again») στους καταστροφικούς εθνικισμούς που προκάλεσαν τους παγκόσμιους πολέμους.
Και επειδή τα παραμύθια υπάρχουν για να διαψεύδονται, ήρθε η οικονομική κρίση που αποκάλυψε τις παρασιτικές διαπλοκές τραπεζών και κυβερνήσεων (με τα τρισεκατομμύρια ευρώ για τη διάσωση των τραπεζών και τον εξαναγκασμό της εργατικής τάξης να πληρώσει τα σπασμένα) αλλά και την ανάδυση ενός ασυγκράτητου εθνικιστικού και ακροδεξιού λαϊκισμού που ψευδεπίγραφα προβάλλει ως νέα λαϊκή δεξιά. Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Δανία και η Ουγγαρία ακροδεξιά και ρατσιστικά πολιτικά μορφώματα είτε συμμετέχουν στις κυβερνήσεις είτε τις επηρεάζουν αποφασιστικά, ενώ η Γερμανία, η ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε., δέσμια των δικών της τοπικών εθνικισμών, κάνει ό,τι μπορεί για να αθετήσει τις ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις. Κι η Γαλλία του Σαρκοζί, κλέβει τη δόξα του νεοφασιστικού Εθνικού Μετώπου, εξαπολύοντας πογκρόμ κατά των μουσουλμάνων, των Ρομά και των ομάδων του κοινωνικού περιθώριου.
Αλλου είδους ταραχή εκδηλώνεται σε χώρες όπως η Βρετανία, το Βέλγιο και η Ισπανία, όπου ο σκοτσέζικος, ο φλαμανδικός και ο βάσκικος εθνικισμός διεκδικούν ανεξαρτησία, ώστε να αποκτήσουν στενότερη σχέση με την Ε.Ε. (στην πραγματικότητα υποσκάπτουν την ευρωπαϊκή συνοχή), μέσω της διοικητικής τους αποκέντρωσης και της αποχώρησης από τη δεσμευτική αντίληψη του απαρχαιωμένου κράτους-έθνους. Πακέτο πάει και η «επιστροφή της θρησκείας» που εκδηλώνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όχι τόσο ως λαϊκό αίσθημα αλλά ως πολιτική παρέμβαση των Εκκλησιών.
Η ακροαριστερή καχυποψία έχει πλέον ισχυρά επιχειρήματα. Η άνοδος του εθνικισμού γίνεται ταυτόχρονα με τον εξευτελισμό της εργατικής τάξης, ενώ ο οικονομικός εθνικισμός, αυτό το νεο-εθνικιστικό κόλπο όπου καθένας φροντίζει την τσέπη του, σε συνεργασία με τις κυρίαρχες ελίτ (που τρίβουν τα χέρια τους με ικανοποίηση), έχει σχεδόν πείσει τους πάντες ότι το εθνικό συμφέρον είναι αντίθετο από το συμφέρον της εργατικής τάξης.
Τα σοβινιστικά κύματα που σαρώνουν τις εθνικές συνειδήσεις και ταρακουνούν το καράβι της Ε.Ε., «στοχεύουν στη διαίρεση της εργατικής τάξης κατά μήκος εθνικιστικών γραμμών» διευκολύνοντας την πλήρη διάλυση του κράτους πρόνοιας, των εργατικών προνομίων και της ριζοσπαστικοποίησης, που είχαν οικοδομηθεί στη μεταπολεμική Ευρώπη.
*Οι εθνοτικοί διαξιφισμοί που καταγράφονται στο εσωτερικό ή μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θεωρούνται οι σοβαρότεροι από ιδρύσεώς της και απειλούν για πρώτη φορά έως και τη συνοχή της. Με όχημα την οικονομική κρίση που μαστίζει την Ευρώπη, οι εθνικισμοί προελαύνουν, αποκαλύπτοντας την αδυναμία της συντηρητικής αστικής τάξης (που δημιούργησε την Ε.Ε.) να εγγυηθεί την κοινοτική συνοχή με προοδευτικούς και ειρηνικούς όρους. Γι' αυτό και όλα τα εκκρεμή αιτήματα του 20ού αιώνα για την ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης της εργατικής τάξης, θα πάνε στην καλύτερη περίπτωση στις πίσω σελίδες της πολιτικής ατζέντας - αν δεν διαγραφούν οριστικά από τα λάβαρα των εργατικών διεκδικήσεων. Σε κάθε περίπτωση η κυρίαρχη τάξη θα έχει πετύχει έναν στρατηγικό στόχο που επιδίωκε για πολλά χρόνια.

Πηγή: Ελευθεροτυπία, ΑΧΙΛΛΕΑ ΦΑΚΑΤΣΕΛΗ