Επικίνδυνα "παιχνίδια" για την Ειρήνη στη Μεσόγειο

Δευτέρα 26 Νοεμβρίου, 2012

Πολιτικά ενισχυμένη ως de facto παράγων οποιασδήποτε μελλοντικής προσπάθειας για την επίλυση του Παλαιστινιακού βγήκε η ισλαμιστική Χαμάς από την πρόσφατη επιδρομή στη Λωρίδα της Γάζας. Στη φωτογραφία, ένοπλοι Παλαιστίνιοι συγκροτούν τιμητικό άγημα στην κηδεία θύματος των βομβαρδισμών στην πόλη της Γάζας

«Στο Ισραήλ η πραγματικότητα είναι τέτοια που είναι πιο εύκολο να αλλάξει κάποιος θρησκεία ή ακόμη και το φύλο του παρά να αλλάξει σημαντικά τις πολιτικές του απόψεις» έχει πει ο ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν. Και αν όμως δεν μεταβάλλεται σημαντικά η πολιτική του Ισραήλ, μεταβάλλεται ο κόσμος γύρω του. Η «Αραβική Ανοιξη» έφερε τόσες σαρωτικές αλλαγές στην περιοχή που το Ισραήλ βρέθηκε σε μεγάλο βαθμό απομονωμένο, με μοναδικό σύμμαχο τις ΗΠΑ, να μοιράζεται μια επικίνδυνη διπλωματική μοναξιά. Οι υπόλοιποι ηγέτες της Δύσης έκαναν μεν δημοσίως τις τυπικές δηλώσεις υπέρ του «δικαιώματος του Ισραήλ να υπερασπίζεται την ασφάλεια των πολιτών του», αλλά ιδιωτικώς διεμήνυαν ότι δεν επρόκειτο να υποστηρίξουν μία αναγκαστικά αιματηρή χερσαία επέμβαση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.
Στη διάρκεια της οκταήμερης ισραηλινής αεροπορικής επιχείρησης στη Γάζα _ κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους 162 Παλαιστίνιοι, ανάμεσά τους 37 παιδιά, και πέντε Ισραηλινοί - το Ισραήλ βρέθηκε στην εξής πρωτάκουστη, για τα δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών, θέση: δεν μπορούσε να προβλέψει πώς θα αντιδρούσαν οι άραβες ηγέτες. Η πρωτοφανής αυτή αδυναμία θα γινόταν ακόμη πιο έντονη σε περίπτωση χερσαίας επέμβασης του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα της Γάζας.

Η κυριότερη αλλαγή σε σχέση με το παρελθόν αφορά την Αίγυπτο. Οσο κυβερνούσε ο Χόσνι Μουμπάρακ το Ισραήλ γνώριζε καλά ότι όχι μόνο είχε έναν σύμμαχο που αδιαφορούσε για την άποψη του αιγυπτιακού λαού σχετικά με την ισραηλοπαλαιστινιακή διένεξη, αλλά και ότι ο σύμμαχός του αυτός ήταν τελείως εχθρικός προς τη Χαμάς, λόγω του ότι αυτή έχει τις ρίζες της στη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Ο Μοχάμεντ Μόρσι όμως, που διαδέχτηκε τον δικτάτορα, είναι εξ ορισμού φιλικά προδιατεθειμένος προς τη Χαμάς επειδή και ο ίδιος προέρχεται από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Επιπλέον, ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος Μόρσι λαμβάνει σοβαρά υπόψη του το γεγονός ότι ο αιγυπτιακός λαός υποστηρίζει αναφανδόν τους Παλαιστινίους.

Το Ισραήλ βρέθηκε λοιπόν στην άνευ προηγουμένου (για τα τελευταία 30 και πλέον χρόνια) θέση να μην μπορεί να προβλέψει ποια στάση θα κρατούσε ο πρόεδρος Μόρσι αν πιεζόταν από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλα αιγυπτιακά κόμματα, ισλαμιστικά ή μη, εφόσον οι θέσεις τους όσον αφορά το Παλαιστινιακό δεν διαφέρουν σημαντικά.

Αλλά ακόμη και αν υποθέσουμε ότι δεν ενδιέφερε τον ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου τι θα έκανε το Κάιρο σε περίπτωση χερσαίας επέμβασης στη Γάζα, τον ενδιέφερε - και μάλιστα πολύ - πώς θα αντιδρούσαν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι. Αυτοί έχουν τα δικά τους συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά την «Αραβική Ανοιξη», και δεν θα ήταν καθόλου πρόθυμοι να τα θέσουν σε κίνδυνο για χάρη του Ισραήλ.

Το Ισραήλ πάντα παρουσιάζει τις στρατιωτικές του επιθέσεις προς τους Παλαιστινίους ως τον μοναδικό τρόπο για να προστατεύσει τη ζωή των πολιτών του - από τις ρουκέτες που εκτοξεύει η Χαμάς προς το νότιο Ισραήλ, από τις επιθέσεις αυτοκτονίας των Παλαιστινίων κ.ά.

Σύμφωνα με στοιχεία από την πρεσβεία του Ισραήλ στην Αθήνα, το 2011 εκτοξεύτηκαν 627 ρουκέτες από τη Γάζα, ενώ εφέτος ως τις 14 Νοεμβρίου - όταν το Ισραήλ δολοφόνησε τον στρατιωτικό ηγέτη της Χαμάς Αχμεντ Τζαμπάρι ανοίγοντας τον τελευταίο κύκλο βίας _ είχαν εκτοξευτεί 768 ρουκέτες. Από τις 14 Νοεμβρίου και μέχρι να συμφωνηθεί η εκεχειρία το βράδυ της Τετάρτης, η Χαμάς εξαπέλυσε 1.500 ρουκέτες εναντίον του Ισραήλ.

Οι κυριότεροι σύμμαχοι του Ισραήλ στη Δύση υποστήριξαν το δικαίωμα της ισραηλινής κυβέρνησης να προστατεύει τους πολίτες της χώρας όμως στη συνέχεια κατέστησαν σαφές ότι απέκλειαν μια επανάληψη της χερσαίας επιχείρησης του 2008-2009 - κατά την οποία, σε 22 ημέρες, σκοτώθηκαν 1.330 Παλαιστίνιοι (ανάμεσά τους 430 παιδιά). Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης τονίζουν ότι ο Νετανιάχου πιέστηκε πολύ έντονα από τους δυτικούς του συμμάχους προκειμένου να μη δώσει το πράσινο φως για χερσαία επέμβαση στη Γάζα.

Ο μεγαλύτερος νικητής της υπόθεσης είναι αναμφίβολα ο πρόεδρος Μόρσι. Η Ουάσιγκτον, που στην αρχή τον αντιμετώπιζε επιφυλακτικά, μετά τη διαμεσολάβηση της Αιγύπτου ανάμεσα σε Χαμάς και Ισραήλ για την επίτευξη εκεχειρίας πλέκει το εγκώμιο του Μόρσι. Η Αίγυπτος εγγυήθηκε την τήρηση της εκεχειρίας και σ' αυτή του τη δέσμευση ο πρόεδρος θα αντιμετωπίσει προκλήσεις. Ομως αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι σημείωσε μια τεράστια διπλωματική επιτυχία που τον καθιερώνει ως περιφερειακό ηγέτη.

Ετερος νικητής είναι η Χαμάς. Στον προηγούμενο πόλεμο στη Γάζα πριν από τέσσερα χρόνια είχε δηλώσει νίκη χωρίς όμως να πείσει ούτε τους οπαδούς της. Αυτή τη φορά, ακόμη και οι αντίπαλοί της αναγνωρίζουν το πολιτικό της επίτευγμα: οι ξένοι αξιωματούχοι που συνέρευσαν στη Γάζα για να εκφράσουν την υποστήριξή τους της προσέδωσαν ουσιαστικά τη διεθνή αναγνώριση που της έλειπε ως σήμερα.

Η ασφάλεια των πολιτών του Ισραήλ δεν είναι με κανέναν τρόπο εξασφαλισμένη έπειτα από αυτή την επιχείρηση στη Γάζα. Οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι στις οκτώ ημέρες των αεροπορικών τους επιθέσεων κατάφεραν να καταστρέψουν όλους τους μεγάλου βεληνεκούς πυραύλους της Χαμάς (ιρανικής προέλευσης, όπως εκείνοι που έφθασαν ως το Τελ Αβίβ) και πολλούς μεσαίου βεληνεκούς. Αλλά τα ίδια και περισσότερα είχαν καταφέρει το 2009, χωρίς αυτό να εμποδίσει τη Χαμάς να ανασυνταχθεί σύντομα στρατιωτικά.

Απέραντη φυλακή, απέραντη απελπισία.   Η πιο ασφυκτική παραλία της Μεσογείου

Η Λωρίδα της Γάζας έχει μήκος 41 χλμ. και πλάτος από 6 ως 12 χλμ. Στα μόλις 365 τετρ. χλμ. στριμώχνονται 1,7 εκατομμύρια άτομα, καθιστώντας την το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος στη Γη. Ο πληθυσμός της αυξάνεται κατά 3,2% τον χρόνο - ο έβδομος μεγαλύτερος ρυθμός αύξησης στον πλανήτη.

Ανθρωποι εξαρτημένοι από τη φιλανθρωπία

Η πολιορκία που επιβάλλει το Ισραήλ, η οποία έγινε στενότερη αφότου η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Γάζας το 2007, έχει τραγικές οικονομικές επιπτώσεις: το 38% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία φθάνει το 40% και ο ιδιωτικός τομέας έχει σχεδόν καταρρεύσει. Ο πληθυσμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανθρωπιστική βοήθεια του ΟΗΕ για την επιβίωσή του.

Τα «όχι» που επιβάλλει το Ισραήλ

Το Ισραήλ απαγορεύει να εισάγονται στη Γάζα λιπάσματα (μήπως χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή εκρηκτικών), οπτικός εξοπλισμός (π.χ. λέιζερ), τσιμέντο, ατσάλινα καλώδια, σιδερένιες βέργες για οικοδομές, άσφαλτος, θερμομονωτικά υλικά, αυτοκίνητα 4X4. Κατά καιρούς στη λίστα έχουν συμπεριληφθεί μακαρόνια, φακές, ντοματοπολτός, σόδα, μαρμελάδα, αφρός ξυρίσματος, τσιπς, σοκολάτα, χαρτί Α4, μολύβια, μπάλες ποδοσφαίρου, μουσικά όργανα, χαρτί τουαλέτας, βιβλία, κεριά, ηλεκτρικές συσκευές (π.χ. ψυγεία), βελόνες, στρώματα, κουβέρτες κ.ά.!

Τα μυστικά τούνελ των λαθρεμπόρων

Τον ρόλο του εισαγωγέα αναλαμβάνουν οι λαθρέμποροι, οι οποίοι λειτουργούν τα περίφημα τούνελ που ενώνουν υπογείως τη Γάζα με τη Ράφα στην Αίγυπτο. Μέσω αυτών διακινούνται από όπλα και άνθρωποι ως φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης. Τα τούνελ συχνά ξεκινούν από τα υπόγεια σπιτιών σε βάθος περίπου 15 μέτρων και φθάνουν σε μήκος τα 800 μέτρα.

Ρουκέτες από σωλήνες αποχέτευσης

Οι πύραυλοι Κασάμ πήραν το όνομά τους από τις Ταξιαρχίες Ιζ αντ Ντιν αλ Κασάμ, το ένοπλο σκέλος της Χαμάς που τους ανέπτυξε το 2001. Είναι απλές ρουκέτες, κατασκευασμένες από ατσάλινους σωλήνες σαν αυτούς που χρησιμοποιούνται στην αποχέτευση, καρφιά, ελατήρια και άλλα παρόμοια υλικά. Προωθούνται χάρη σε ένα μείγμα ζάχαρης και λιπάσματος. Η κατασκευή κάθε Κασάμ κοστίζει από 400 ως 600 ευρώ.

Μιλάει στο «Βήμα» ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Χααρέτζ» Γκίντιον Λέβι
Μοναδική λύση είναι να συνομιλήσουμε με τη Χαμάς
«Ποια είναι η πιο συνηθισμένη παρανόηση των Ισραηλινών για τους Παλαιστινίους; Πολύ απλά πιστεύουν ότι οι Παλαιστίνιοι δεν είναι άνθρωποι όπως εμείς» λέει μιλώντας προς το «Βήμα» ο Γκίντιον Λέβι. Ο αρθρογράφος αυτός της «Χααρέτζ» - που ορισμένοι χαρακτηρίζουν «ηρωικό», ενώ άλλοι «προδότη του Ισραήλ» και «προπαγανδιστή της Χαμάς» - δείχνει «κουρασμένος», καθώς μας μιλάει τηλεφωνικά από το Τελ Αβίβ: «Τα ίδια και τα ίδια», λέει για την τελευταία ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα. «Το Ισραήλ δεν αναζητεί μια συνολική λύση. Γι' αυτό βρίσκεται συνεχώς στην ίδια θέση. Δεν διαθέτει όραμα, στρατηγική σκέψη, βάσεις για το μέλλον και, κυρίως, καμία πρόθεση να βάλει ένα τέλος στην κατοχή».

Ο Λέβι επί δεκαετίες επισκέπτεται καθημερινά τα παλαιστινιακά εδάφη και γράφει στην εφημερίδα του όσα βλέπει γιατί, όπως δηλώνει, οι περισσότεροι συμπατριώτες του δεν έχουν ιδέα τι ακριβώς συμβαίνει εκεί πέρα, ελάχιστα χιλιόμετρα από την πόρτα τους. Αν ήταν στο χέρι του, μας λέει, θα συμβούλευε την κυβέρνηση Νετανιάχου «να συνομιλήσει απευθείας με τη Χαμάς» και «να σταματήσει τα ανόητα παιχνίδια».

«Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Χαμάς ελέγχει τη Γάζα και πρέπει να συνομιλήσουμε μαζί της αν επιθυμούμε μια μακροχρόνια εκεχειρία. Πρέπει επίσης να σταματήσουμε την ημιπολιορκία της Λωρίδας. Μόνο μια Γάζα που ευημερεί συμφέρει το Ισραήλ. Στη συνέχεια πρέπει να διαπραγματευτούμε μια συνολική συμφωνία που θα τερματίσει την κατοχή και θα φέρει την ειρήνη με τους Παλαιστινίους», προσθέτει.

Θα γίνουν ποτέ αυτές οι απόψεις δημοφιλείς στο Ισραήλ; τον ρωτάμε. «Οχι, αποκλείεται. Η πλειονότητα των Ισραηλινών δεν ενδιαφέρεται ούτε ελπίζει για ειρήνη, δεν έχει ιδέα για την κατοχή, δεν ακούει για την κατοχή και θεωρεί τη βίαιη λύση μόνη λύση».

Ο κορυφαίος αυτός ισραηλινός δημοσιογράφος δεν πιστεύει ότι το Ισραήλ αποφάσισε να επιτεθεί στη Γάζα την περασμένη εβδομάδα μόνο λόγω των πρόωρων εκλογών που προκήρυξε ο Νετανιάχου τον Ιανουάριο, ούτε λόγω της προσπάθειας να γίνει δεκτή η Παλαιστίνη στον ΟΗΕ ως κράτος-παρατηρητής στην Ολομέλεια την ερχόμενη Πέμπτη, ούτε για να πλήξει το Ιράν μέσω της Χαμάς, της «νότιας συμμάχου» του.

«Κανένα απ' όλα αυτά, αλλά και όλα αυτά μαζί. Ποτέ δεν θα πίστευα ότι το έκαναν μόνο και μόνο επειδή έχουμε εκλογές σε δύο μήνες. Αυτό είναι γελοίο. Κυρίως διότι δεν γνωρίζουν ποια θα είναι η έκβαση και αν όντως αυτή θα εξυπηρετεί τους προεκλογικούς τους σκοπούς. Μπορεί η έκβαση να είναι καλή για το Ισραήλ, αλλά μπορεί να είναι και κακή».

Ο Λέβι έχει αφιερώσει τη ζωή του να αγωνίζεται κατά της «μηχανής πλύσης εγκεφάλου» που συνοδεύει κάθε Ισραηλινό από τα γεννοφάσκια του εμποτίζοντάς τον με «μύθους» που είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν. Τους Παλαιστινίους θα τους συμβούλευε απλώς «να ενωθούν, διότι το χάσμα ανάμεσα στη Χαμάς και την PLO είναι καταστρεπτικό. Δεν μπορώ να τους δώσω καμία άλλη συμβουλή», μας λέει, «γιατί το κλειδί βρίσκεται στο Ισραήλ».

Την προηγούμενη ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, πριν από τέσσερα χρόνια, ο Λέβι την έχει παρομοιάσει με «αγώνα μποξ ανάμεσα στον Μάικ Τάισον και ένα πεντάχρονο παιδί». Αυτή τη φορά «δεν θα υπάρξει καθαρός νικητής. Είναι όμως σαφές ότι η Χαμάς θα βγει δυνατότερη. Δείτε πόσοι ξένοι αξιωματούχοι επισκέφτηκαν τη Γάζα αυτή την εβδομάδα - ο αιγύπτιος πρωθυπουργός και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών συναντήθηκαν με τη Χαμάς, η οποία ποτέ στο παρελθόν δεν είχε τέτοια διεθνή αναγνώριση». Οσο για τον αν θα βελτιωθεί η ασφάλεια για τους ισραηλινούς πολίτες - πράγμα που αποτελεί την επίσημη δικαιολογία του Ισραήλ για την παρούσα επιχείρηση στη Γάζα - «αυτό θα ισχύσει για μερικές εβδομάδες ή μερικούς μήνες το πολύ», μας λέει.

Διπλωματία.   Η Αίγυπτος του Μόρσι επισκίασε την Τουρκία Η νεότερη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχει ως στόχο να την αναδείξει κορυφαίο περιφερειακό παίκτη. Ωστόσο στη διαμεσολάβηση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για να επιτευχθεί η εκεχειρία την περασμένη εβδομάδα, η Αγκυρα ήταν απούσα. Η Τουρκία επισκιάστηκε τελείως από την Αίγυπτο του ισλαμιστή προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι στον ρόλο αυτόν.

«Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου συμμετείχε στη συνάντηση των αράβων υπουργών Εξωτερικών στο Κάιρο» μας είπε ο ισραηλινός πρέσβης στην Αθήνα Αριε Μέκελ μιλώντας σε δημοσιογράφους την Τρίτη. «Αλλά δεν θα μπορούσε να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο διότι, όσον αφορά εμάς τους Ισραηλινούς, η Τουρκία δεν μπορεί να παίξει κανέναν ρόλο, επειδή δεν έχει καλές σχέσεις μαζί μας».

Οι σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ άρχισαν να χαλάνε πριν από τέσσερα χρόνια, με αφορμή τον προηγούμενο πόλεμο στη Γάζα. Εναν χρόνο αργότερα επιδεινώθηκαν, όταν ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποχώρησε από πάνελ στο Νταβός αφού αντάλλαξε σκληρά λόγια με τον ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες. Οι διμερείς σχέσεις έπιασαν πάτο το 2010, όταν ισραηλινοί κομάντο εισέβαλαν στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» που επιχειρούσε να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας, σκοτώνοντας εννέα τούρκους ακτιβιστές.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ