Αναθερμαίνονται τα αμερικανικά σχέδια διαστημικής αποστολής στον δορυφόρο του Δία

Χριστούγεννα, Τετάρτη, 25 Δεκεμβρίου, 2014, ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

Κερδίζει υποστηρικτές το Europa Clipper, μετά τις νέες ενδείξεις για ύπαρξη ενός τεράστιου ωκεανού κάτω από την παγωμένη επιφάνεια της Ευρώπης.

Του Κώστα Δεληγιάννη

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αναθερμαίνονται τα σχέδια για μια διαστημική αποστολή που θα μελετήσει την Ευρώπη, το φεγγάρι του Δία, με ένα μη επανδρωμένο σκάφος το οποίο με κατάλληλα όργανα θα επιχειρήσει να εντοπίσει τυχόν ενδείξεις για ύπαρξη ζωής στον δορυφόρο. Η Ευρώπη ήρθε στη δημοσιότητα πριν από 10 ημέρες, με την ανακοίνωση επιστημόνων από το Νοτιοδυτικό Ερευνητικό Ινστιτούτο του Τέξας στο διεθνές συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ενωσης στο Σαν Φρανσίσκο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, με τη βοήθεια εικόνων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τεράστιους πίδακες υδρατμών που ξεπηδούν από τον νότιο πόλο του δορυφόρου, φτάνοντας σε ύψος έως και 200 χιλιομέτρων. Παρόλο που παρόμοια γκέιζερ έχουν βρεθεί και στον Εγκέλαδο, δορυφόρο του Κρόνου, στην περίπτωση της Ευρώπης η συγκεκριμένη ανακάλυψη είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή, επειδή ενισχύει τις ενδείξεις για την ύπαρξη ενός τεράστιου ωκεανού κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του δορυφόρου – ένα υπόγειο περιβάλλον το οποίο θα συγκέντρωνε πολλές πιθανότητες να φιλοξενεί ζωή. Η ανακάλυψη του Νοτιοδυτικού Ερευνητικού Ινστιτούτου θα πρέπει να επαληθευθεί και από μεταγενέστερες έρευνες, καθώς παλαιότερες αναλύσεις εικόνων από το Hubble για πίδακες υδρατμών στην Ευρώπη δεν είχαν αίσιο αποτέλεσμα. Αν όμως επιβεβαιωθεί η ύπαρξη των γκέιζερ, τότε αναμένεται να κερδίσει ακόμη περισσότερους υποστηρικτές, εντός και εκτός ΝΑSΑ, το σχέδιο για την κατασκευή και την εκτόξευση ενός μη επανδρωμένου οχήματος με προορισμό τη «γειτονιά» του Δία. Εξάλλου, ένας από τους πρώτους επιστήμονες που μίλησε για μια «εντυπωσιακή εξέλιξη» ήταν ο Jim Green, διευθυντής του Τμήματος Πλανητικής Επιστήμης της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας. Σχολιάζοντας την ανακοίνωση στο περιθώριο του συνεδρίου, ο ειδικός της ΝΑSΑ ανέφερε πως, παρόλο που είναι νωρίς για να βγουν τελεσίδικα συμπεράσματα, «οι πίδακες δίνουν ακόμη μεγαλύτερο βάρος στο σενάριο ύπαρξης οργανικής ύλης στο υπέδαφος της Ευρώπης». Στην πραγματικότητα, επιστήμονες της ΝΑSΑ έχουν ήδη εκπονήσει τα σχέδια για μια αποστολή στην Ευρώπη, τα οποία ανακοίνωσαν επίσημα τον περασμένο Φεβρουάριο. Επικεφαλής της ομάδας είναι ο Robert Pappalardo από το Εργαστήριο Αεριοπροώθησης στην Καλιφόρνια, ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της προοπτικής μελέτης του δορυφόρου για την ύπαρξη ζωής. Με όνομα Europa Clipper, η αποστολή προβλέπει την εκτόξευση ενός διαστημοπλοίου το οποίο θα περιστρέφεται γύρω από τον Δία, πραγματοποιώντας αρκετές διελεύσεις από την Ευρώπη. Αν η ομάδα επέλεξε το διαστημόπλοιο να μην έχει προορισμό απευθείας την Ευρώπη, ο λόγος ήταν για να μειώσει το κόστος της αποστολής περίπου στο μισό – με τους υπολογισμούς τους να τοποθετούν τον προϋπολογισμό της στα 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Ακόμη όμως και με αυτή την προσαρμογή, οι ίδιοι υποστηρίζουν πως το σκάφος θα καταφέρει να μελετήσει επαρκώς τον δορυφόρο. Κατά την παρουσίαση του Europa Clipper, ο Pappalardo είχε αναφέρει πως το σκάφος θα μπορούσε να εκτοξευθεί το 2021, φτάνοντας στην Ευρώπη σε 3-6 χρόνια, ανάλογα με τους πυραύλους που θα επιλέγονταν. Εκείνη την εποχή, ωστόσο, όλα έδειχναν πως πιθανότατα το σχέδιο θα έμενε στα χαρτιά καθώς, όσον αφορά την πλανητική εξερεύνηση, το χρονοδιάγραμμα της ΝΑSΑ περιλάμβανε τότε την άφιξη του Juno στον Δία το 2016 και την κατασκευή του «διάδοχου» του Curiosity για τον Αρη, που η υπηρεσία ανακοίνωσε τον περασμένο Δεκέμβριο. Η ανακάλυψη των γκέιζερ, ωστόσο, και ακόμη περισσότερο μια πιθανή επαλήθευση της ύπαρξής τους είναι πολύ πιθανό να ανατρέψουν πλήρως τα δεδομένα. Εξάλλου, στα δεκάδες δημοσιεύματα που κάλυψαν την είδηση, αρκετοί κορυφαίοι Αμερικανοί επιστήμονες -όπως ο John Grunsfeld, διευθυντικό στέλεχος της ΝΑSΑ, και οι Carolyn Porco και Alan Stern, επικεφαλής των αποστολών Cassini και New Horizons, αντίστοιχα- σημείωναν πως πλέον η εξερεύνηση της Ευρώπης ισοδυναμεί με ακόμη μία προσπάθεια να απαντήσει ο άνθρωπος στο ερώτημα αν είναι μόνος στο σύμπαν. «Ψήφο εμπιστοσύνης» στο Europa Clipper έδωσε και ο Jim Green, αμφιβάλλοντας πάντως για το κατά πόσο η αναβαθμισμένη πια επιστημονική αξία της αποστολής θα έχει ως συνέπεια να εγκριθεί τα αμέσως επόμενα χρόνια. Ετσι, ο ίδιος προβλέπει πως η προετοιμασία της θα μπορούσε να ξεκινήσει στο τέλος της δεκαετίας. Το 2030 η άφιξη του ευρωπαϊκού JUICE στη «γειτονιά» του Δία Πέρα από την τύχη που θα έχει τελικά το Europa Clipper της NASA, το μόνο επιβεβαιωμένο «ραντεβού» ενός ρομποτικού σκάφους με την Ευρώπη αναμένεται το 2030, όταν θα φτάσει στην περιοχή η αποστολή JUICE της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA). Το JUICE είναι το αρκτικόλεξο του Jupiter Icy Moon Explorer, που είναι το πλήρες όνομα της αποστολής και υποδεικνύει τον σκοπό της, δηλαδή τη μελέτη των σημαντικότερων δορυφόρων του Δία. Το διαστημόπλοιο αναμένεται να εκτοξευθεί το 2022 και θα εξετάσει τον Γανυμήδη, την Καλλιστώ και την Ευρώπη. Με βάση το υπάρχον σχέδιο όμως η Ευρώπη είναι ο τρίτος σε προτεραιότητα επιστημονικός στόχος της αποστολής, καθώς το σκάφος θα πραγματοποιήσει μόλις δύο διελεύσεις από τον παγωμένο δορυφόρο. Ετσι, σύμφωνα με επιστήμονες όπως ο Robert Pappalardo της NASA, δεν υποκαθιστά το Europa Clipper. Το Juice είναι η πρώτη από τις τρεις αποστολές μεγάλου μεγέθους (L-mission) που έχει εγκρίνει η ESA για τις επόμενες δεκαετίες. Οι άλλες δύο αποστολές πήραν οριστικά το «πράσινο φως» από την ESA στις 28 Νοεμβρίου. Η μία από αυτές είναι ένα διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων Χ, το οποίο θα μελετήσει με ποιον τρόπο μεταβάλλονται τα νέφη αερίων στα σμήνη γαλαξιών. Η εκτόξευσή του προγραμματίζεται για το 2028, ενώ αργότερα, το 2034, θα ξεκινήσει η τρίτη αποστολή μεγάλου μεγέθους, με την εγκατάσταση στο Διάστημα τριών σκαφών που θα ανιχνεύουν τα βαρυτικά κύματα. Μέσω των βαρυτικών κυμάτων, οι επιστήμονες θα μπορέσουν να «δουν» ακόμη πιο πίσω στον χρόνο, αποκτώντας έτσι εικόνα για πιο πρώιμες φάσεις του σύμπαντος. H ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ