Του Βασίλη Βασιλειάδη Εκπαιδευτικού
Πρώτη γραπτή αναφορά για τον Πύργο έχουμε στο χρονικό του Μάτεση το 1687. «1687, Ιουνίου 15, ήρθε ένα καΐκι από τη Μοθώνη και είπε πως απόθαναν τρεις από πανούκλα εις τον Πύργο».
Ο σημερινός Πύργος είναι κτισμένος σε εφτά χαμηλούς λόφους. Οι λόφοι αυτοί είναι 1. του κοιμητηρίου, θέση τυροκομίστρα, 2. Της δεξαμενής, θέση κοκκινόχωμα, 3. Του ναού του Αγίου Αθανασίου, θέση αχιβάδα, 4. Του Επαρχείου, 5. Του χώρου μεταξύ των σημερινών πλατειών Αυγερινού και Κύπρου, 6. Του ιερού ναού της Αγ. Κυριακής, όπου βρίσκεται και η «Αγιοχαραλαμπόρουγα» και 7. Του Αγίου Διονυσίου μέχρι το νοσοκομείο, θέση «ανεμόμυλος» ή «τούμπι».
Πρόκειται για μια καινούρια σχετικά πόλη, η ιστορία της οποίας ξεκίνησε εδώ, στην περιοχή που βρισκόμαστε σήμερα, στις αρχές του 16ου αιώνα, το 1512. Κάποιος Ιωάννης Τσερνοτάς από το Λευκάσιο Καλαβρύτων ανακάλυψε στην περιφέρεια των Καλαβρύτων ή στην περιοχή του σημερινού Πύργου, πλήθος αρχαίων νομισμάτων που τα παρέδωσε στο σουλτάνο Σελίμ τον Α’. ως ανταμοιβή πήρε τον τίτλο του μπέη (τσερνοτάμπεης) και απέραντες εκτάσεις στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, γύρω από την περιοχή της τότε λίμνης της μουριάς και των γηλόφων, πάνω στους οποίους είναι χτισμένη η σημερινή πόλη.
Ο Τσερνωτάς με άλλους Έλληνες πήρε μέρος στο πλευρό του Σουλτάνου στην εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου. Ο Νεκτάριος Ιεροσολύμων μας πληροφορεί ότι χάρη στον Τσερνοτάμπεη εφυλάχθησαν οι μοναχοί του Σινά παραδίδοντας στο σουλτάνο διάταξη του Μωάμεθ, ωφελήθηκε πολύ το Σιναΐτικο μοναστήρι. Ο Τσερνωτάς φαίνεται δεν ήταν άνθρωπος που καθόταν σε ένα μέρος για πολύ.
Ο Τσερνωτάς έχτισε λοιπόν ένα οίκημα, έναν ισχυρό πύργο στη σημερινή πλατεία του Επαρχείου που έδωσε το όνομά του στη σημερινή πόλη του Πύργου. Από κει και προς την περιοχή που βρισκόμαστε σήμερα χτίστηκαν τα πρώτα σπίτια, καλύβες στην αρχή όπως μας πληροφορούν διάφοροι περιηγητές της εποχής, για να διαμένουν οι ποιμένες και άλλοι υποτακτικοί.
Ο Τσερνωτάς πέθανε το Μάρτη του 1531 και ετάφη στο μοναστήρι των ταξιαρχών του Αιγίου. Μετά το θάνατο του Τσερνωτά, η τεράστια αυτή κτηματική περιουσία μεταφέρθηκε στο οθωμανικό κράτος στη Βαλιντέ σουλτάνα, τη μητέρα του σουλτάνου. Κάποιοι ερευνητές αναφέρουν ότι αυτό έγινε γιατί ο Τσερνωτάς έμεινε άκληρος. Άλλες πηγές αναφέρουν ωστόσο ότι είχε απογόνους και μάλιστα ο πρωτότοκος γιος του Νικόλαος έπαιξε σημαντικό ρόλο και στην επανάσταση του 1571. Τα προνόμια του Τσερνοτά πιθανώς να αφαιρέθηκαν από το σουλτάνο Σουλεϊμάν, σαν αντίποινα στους Έλληνες επειδή συμμετείχαν στην εκστρατεία της Πελοποννήσου του Andrea Doria (1532 – 1534).
Σε κάθε περίπτωση, ο τόπος από τα χανάκια μέχρι την Αγουλινίτσα θεωρήθηκε ιερός και απαγορεύτηκε στους Τούρκους να τον κατοικήσουν. Όταν περνούσαν από την περιοχή ξεκαβαλίκευαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εντολή της σουλτάνας ήταν να «τινάσσουν ακόμα και τον κονιορτόν και των ποδών των ίππων ακόμα».
Οι συνθήκες γίνονταν ιδανικές για κατοίκηση και άρχισαν να κατεβαίνουν οι πρώτες οικογένειες τσελιγκάδων από την Ήπειρο. Πρώτοι κατεβαίνουν οι Αχολαίοι με πολλά κοπάδια. Αμέσως μετά κατηφόρισαν από την Ήπειρο οι δυο αδελφοί Βιλαεταίοι με πολύ χρήμα και πλήθος ακολούθων.
Οι πλούσιοι Βιλαεταίοι προτίμησαν το επαρχείο, για να υπερασπίζουν καλύτερα το βιος τους από κάθε λογής κίνδυνο. Αυτοί έχτισαν και το παρεκκλήσιό τους, τον Άγιο Χαράλαμπο, για να εκκλησιάζονται.
Οι Αχολαίοι έχτισαν τις στάνες και τα σπίτια τους, ανάμεσα στη λίμνη της μουριάς και τον Πύργο. Πιθανότατα παρέμενε ένας μικρός οικισμός μέχρι το τέλος της Ενετοκρατίας στην Πελοπόννησο και την αρχή της δεύτερης Τουρκοκρατίας το 1715.
Τις δυο αυτές οικογένειες ακολούθησαν και άλλες με αποτέλεσμα ο Πύργος να μεγαλώσει γοργά και να φτάσει τις 5000 κατοίκους κατά κάποιους ερευνητές στο τέλος του 17ου αιώνα και κατ’ άλλους στο τέλος του 18ου αιώνα. Πιο γνωστές από αυτές τις οικογένειες ήταν οι Διακαίοι, οι Κρεστενιταίοι, οι Μήτζου.
Μάλιστα, η ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής εξώθησε τους Πυργαίους με δημοψήφισμα να ζητήσουν να αποσπαστούν από τον καζά της Γαστούνης και να συγκροτήσουν ιδιαίτερο καζά. Το αίτημα έγινε δεκτό το 1790 και μάλιστα ο σουλτάνος αφιέρωσε το βακούφι του Πύργου στην Κάαμπα της Μέκκας, το ιερότερο τέμενος των μουσουλμάνων.
Όλα αυτά συνεισέφεραν έτι περαιτέρω στην οικονομική ανάπτυξη του Πύργου, στον οποίο ο Πουκεβίλ το 1816 μετρά 900 σπίτια. Η σταφίδα βέβαια έπαιξε τον δικό της καθοριστικό ρόλο στη γεωργική, βιομηχανική και εμπορική ανάπτυξη της πόλης, ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση.
Την 1-8-1911 καθορίστηκαν με απόφαση οι 4 ενορίες του Πύργου, μία εμτ ων οποίων ήταν του Αγ. Σπυρίδωνα. Οι άλλες 3 ήταν του Αγ. Νικολάου, της Αγ. Κυριακής, του Αγ. Αθανασίου.
O οπλαρχηγός της επανάστασης Θαλής Θεοδωρίδης γράφει ότι ο Τσερνωτάς, αφού τοποθέτησε το ποίμνιό του κατά το μεσημβρινότερον άκρο της πόλεως, όπου σώζεται έτι και νυν φρέαρ, φέρον την επωνυμία πηγάδι του Τσερνοτά, εν τη συνοικία αποκαλούμενη «νεοχώρι».
Το πηγάδι αυτό του Τσερνωτά υπάρχει στην αρχή του τριγώνου των οδών ροφιά και Αγ. Σπυρίδωνος (1970) και γινόταν αγώνας να χαρακτηρισθεί ιστορικό μνημείο της πόλεως. Όχι επειδή ευρέθη ή δεν ευρέθη ο θησαυρός του Τσερνωτά ή κάποιος άλλος πειρατικός ή αρχαίος, αλλά γιατί το νερό φίλτρο του πηγαδιού έγινε θρύλος, που όποιος το έπινε αγαπούσε, και δεν ξεχνούσε τον Πύργο. Το πηγάδι τότε ήταν κατάξερο αλλά μεγαλοπρεπές. Και όπως έλεγε το αγιοχαραλαμπίτικο δίστιχο: «όποιος πιει νερό του τσερνοτά, τον Πύργο πια δεν τον ξεχνά».
Ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, μονόκλιτη βασιλική έχει κτιστεί με τις πέτρες από τον πύργο του Τσερνοτά, όταν αυτός γκρεμίστηκε το 1825. Από μια επιστολή του καπετάν Γιώργη (Μήτζου) φαίνεται ότι το 1825 μια Κυριακή του Ιουνίου, το εκκλησίασμα κατεδάφισε τον πύργο, για να γίνουν οι εκκλησίες του προφήτη Ηλία και του Αγίου Σπυρίδωνα.
Το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται λίγο πιο κάτω από το νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου. Το τοπωνύμιο Άγιος Ιωάννης αναφέρεται από τον Μαρτέν ως το όριο των κτημάτων που έδωσε ο σουλτάνος στον Τσερνοτά. Πιθανότατα όμως εννοεί τη σημερινή κοινότητα του Αγίου Ιωάννη, ειδάλλως αυτός ο μικρός ναός θα είναι ο παλαιότερος του Πύργου. Κατ’ άλλους κτίστηκε το 1790 και αναφέρεται ως ιδιωτικός που ανήκε στην οικογένεια Γερμανάκου.
Οι εικόνες του τέμπλου έχουν αγιογραφηθεί από τον Αναγνώστη Γεωργίου το 1841. Πρόκειται για λαϊκό καλλιτέχνη, του οποίου η δουλειά είναι εξαιρετική και έχει και αρκετά βυζαντινά στοιχεία. Σημαντικά ιερά σκεύη αυτού του ναού φυλάσσονται σήμερα στον Άγιο Σπυρίδωνα. Πρόκειται για δυο Άγια Ποτήρια Ζακυνθινής τέχνης, ένα αργυρόδετο Ευαγγέλιο δύο αιώνων και πλέον, χειροκέντητο ευαγγέλιο από το 1818, κ.ά.
Άλλο σημαντικό τοπωνύμιο είναι η οικία Μιχ. Μοσχογιάννη παρά το πηγάδι του Τσερνοτά. Πρόκειται για οίκημα με 30 δωμάτια. Λέγαν ότι συμβολίζει το πνεύμα των πολιτικών υποσχέσεων γιατί οικοδομήθηκε για να γίνει λιμεναρχείο, επειδή κάποιος πολιτικός υποσχέθηκε να φέρει θάλασσα στον Άγιο Σπυρίδωνα. Μπορεί όμως να αποτελούσε και οίκημα για σιδηροδρομικό σταθμό. Ανεξάρτητα με το ιλαρόν της υπόθεσης, η οικία ήταν γνωστή στους παλαιότερους.
Κάπως έτσι ήταν τα πρώτα βήματα της πόλης του Πύργου που γράφτηκαν σε αυτή τη γειτονιά. Ως λαογραφικός όμιλος φιλοδοξούμε με τις δυνάμεις που έχουμε να περπατήσουμε και άλλα βήματα στην ιστορία της πόλης του Πύργου, αλλά και στην ιστορία της Ηλείας.
Πληροφορίες από τα βιβλία των Κυριακόπουλου, Χρυσανθακόπουλου, Παπανδρέου, από άρθρα των Β. Δάβου, από την Ηλειακή Πρωτοχρονιά 2013 και από την έκδοση της Αυγής για την ιστορία του Πύργου, του Αυγ. Καπογιάννη.
Πηγή: ΠΑΤΡΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου