Πώς προέκυψε ο «ξαφνικός έρωτας» της Γαλλίας για την Ελλάδα

Τρίτη, 27 Οκτωβρίου, 2015

ΑΠΟ ΤΟΝ «ΟΛΑΝΤΡΕΟΥ» ΣΤΟΝ «ΑΓΑΠΗΤΕ ΦΡΑΝΣΟΥΑ»

Τα σχέδια και οι επιδιώξεις Ολάντ για την «συμμαχία του Νότου»

Του Γιώργου Καπόπουλου

Η αρχή ήταν δύσκολη και η έλλειψη εμπιστοσύνης, ή καλύτερα η καχυποψία, αμοιβαία. Όχι τόσο για τον χαρακτηρισμό «Ολαντρέου», καθώς η συνεργασία ανάμεσα σε δύό κυβερνήσεις ούτε θεμελιώνεται με ρητορική αμοιβαίας εκτίμησης, ούτε εμποδίζεται από απαξιωτικές φράσεις. Κυρίως γιατί Αθήνα και Παρίσι την επομένη των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου έμοιαζαν να βρίσκονται στους αντίποδες:

Το Παρίσι επένδυε στην επικείμενη Ποσοτική Χαλάρωση του Ντράγκι, ενώ μόλις είχε διασφαλίσει από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες ότι δεν θα κινηθεί η διαδικασία επιβολής κυρώσεων για τον παραβατικό του Δημοσιονομικού Σύμφωνου, προϋπολογισμό του 2015, καθώς διασφάλισε μεταβατική περίοδο προσαρμογής των ελλειμμάτων μέχρι το 2017. Κάθε απόκλιση της Αθήνας από τα συμφωνηθέντα μετά το 2010 ήταν στα μάτια του Ολάντ κίνδυνος νομιμοποίησης μιας πιο αυστηρής προσέγγισης της λιτότητας από τον Σόιμπλε.

Η Αθήνα έβλεπε στις δηλώσεις Ολάντ, Βαλς και Σαπέν πίεση για τήρηση των συμφωνηθέντων, που ήταν ξεκάθαρη και χωρίς προσχήματα, ενώ το δεύτερο σκέλος του γαλλικού δίπτυχου, ο σεβασμός της ψήφου του ελληνικού λαού, πρόβαλε περισσότερο ως φύλλο συκής μιας σύστασης για ρεαλισμό, που πολλές φορές έμοιαζε με προσυμφωνημένη κατανομή ρόλων με το Βερολίνο.

Στην πορεία και με κορύφωση τη δραματική Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης στις 12-13 Ιουλίου όλα άλλαξαν: Πρώτον, οι Ολάντ-Βαλς κατάλαβαν ότι η πολιτική Ντράγκι ακυρώνεται από τη διαρκή λιτότητα που επιβάλλει το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, δεύτερον, παρά τη διετή προθεσμία προσαρμογής η Γαλλία ήταν σταθερά στο στόχαστρο του Σόιμπλε και των ΜΜΕ στη Γερμανία ως ο μεγάλος ασθενής της Ευρωζώνης και τρίτο, και σημαντικότερο, η δημοσκοπική κατακρήμνιση των Ολάντ - Βαλς και του Σοσιαλιστικού Κόμματος έδειχνε το 2017 ως ορόσημο επερχόμενης μη αντιστρέψιμης πολιτικής συντριβής.

Ο κίνδυνος πλέον δεν ήταν τα αιτήματα της Αθήνας, αλλά μια παραδειγματική τιμωρία της Γαλλίας από το Βερολίνο, με αποδέκτη του μηνύματος το Παρίσι και τη Ρώμη.

Άλλωστε, ο Σόιμπλε δεν άφηνε περιθώρια για παρερμηνείες. Την ώρα που σχεδίαζε πενταετή αποβολή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, έδινε στη δημοσιότητα την απάντηση στο σχέδιο Ολάντ για Κυβέρνηση της Ευρωζώνης, τη συρρίκνωση δηλαδή των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής με υπαγωγή του ελέγχου εφαρμογής του Δημοσιονομικού Συμφώνου σε Ανεξάρτητη Αρχή!

Στον Νότο μέσω Ελλάδας
Ταυτόχρονα με την αλλαγή στάσης απέναντι στην Αθήνα που είχε και αυτή κάνει την οδυνηρή αναγκαστική προσγείωσή της στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς, άρχισαν να ωριμάζουν, με τη δυναμική των εξελίξεων στην Ιταλία αλλά και στην Πορτογαλία και την Ισπανία, οι προϋποθέσεις για ένα μέτωπο του νότου κατά της λιτότητας.

Η επιδίωξη της Γαλλίας να ασκεί επιρροή στο σύνολο του νότου της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης προϋπήρχε τις Κρίσης, όπως προϋπήρχαν και οι αντιρρήσεις της Ιταλίας και μετά τη διεύρυνση του 1986 και της Ισπανίας να αποδεχθούν την πρωτοκαθεδρία του Παρισιού. Έτσι το μέγεθος, το ειδικό βάρος και η γεωπολιτική θέση της Αθήνας, την καθιστούσαν από παλιά πολύτιμο κρίκο της γαλλικής στρατηγικής προς τη Νότια Ευρώπη και τη Μεσόγειο:

• Το 1963, ο στρατηγός Ντε Γκολ επισκέφθηκε την Αθήνα σε μια σαφή στήριξη του ευρωπαϊκού προσανατολισμού που είχε δώσει στη χώρα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με την υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΟΚ των Έξι. Τότε η Ιταλία με σαφή αγγλοαμερικανικό προσανατολισμό αμφισβητούσε κάθε καθαρή ευρωπαϊκή επιλογή.

• Στην ίδια λογική κινήθηκε μετά το 1974 ο Ζισκάρ ντε Εστέν, στηρίζοντας με ευρωπαϊκή προοπτική τη δημοκρατική σταθεροποίηση. Την ίδια στιγμή η Ιταλία αμφισβητούσε το Γαλλογερμανικό Δίδυμο με στενή διμερή ευρωπαϊκή συνεργασία με τη Βρετανία, ενώ η Δυτική Γερμανία αποφάσιζε να στηρίξει τα Σοσιαλδημοκρατικά Κόμματα και την ευρωπαϊκή προοπτική Ισπανίας • Πορτογαλίας, με τη Μαδρίτη και τη Λισαβόνα να θεωρούν πιο επωφελή μια διμερή στενή συνεργασία με τη Βόννη από ό,τι με το Παρίσι.

Η γέννηση της Ευρωζώνης και ο Νότος
Με τις κοσμογονικές ανατροπές του 1989-1991 (από την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου μέχρι τη διάλυση της ΕΣΣΔ) κατέστη φανερό ότι η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη θα είναι μια Ζώνη Επιρροής της Γερμανία, μια νέα Μεσευρώπη για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο των θεωρητικών της Γεωπολιτικής τις αρχές του 20ού αιώνα. Η Γαλλία του Μιτεράν και η Ε.Ε. υπό τον Ντελόρ έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εμποδίσουν τη διεύρυνση της Ε.Ε. προς Ανατολάς χωρίς επιτυχία. Στη συνέχεια προσπάθησαν να ισορροπήσουν τη γερμανική κυριαρχία στην Ανατολή, με μια κυρίαρχη γαλλική επιρροή στον Νότο και τη Μεσόγειο.

Η σύγκρουση Γαλλίας - Γερμανίας εστιάσθηκε στην περίοδο 1992-1998 στη διαμόρφωση της πρώτης Ομάδας Χωρών της Ευρωζώνης. Η Γερμανία έβαζε σταθερά βέτο στη συμμετοχή της Ιταλίας, με το επιχείρημα ότι η χώρα έχει μεγάλες αποκλίσεις από τους στόχους του Μάαστριχτ. Η αντιπαράθεση κορυφώθηκε την άνοιξη του 1998 . Τότε οι Σιράκ - Ζοσπέν διαμήνυσαν ξεκάθαρα στον Κολ ότι αν υπάρξει γερμανικό βέτο για τη Ρώμη, η απάντηση θα είναι γαλλικό βέτο στη διεύρυνση της Ε.Ε. προς Ανατολάς.

Έτσι η Ιταλία είδε τις πόρτες της ΟΝΕ να ανοίγουν χάρη στη Γαλλία και στη συνέχεια να συμπαρασύρονται αμέσως η Ισπανία και η Πορτογαλία και δύο χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 2000, η Ελλάδα. Η γαλλική προσέγγιση ήταν ξεκάθαρη, οι εγγενείς αποκλίσεις και δυσκολίες προσαρμογής του Νότου θα οροθετούσαν μια σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία και προσαρμογή ήδη από τότε, με υψηλό πολιτικό κόστος για το Παρίσι.

Από την ΟΝΕ στην Ένωση για τη Μεσόγειο
Όμως τα μεγάλα μεγέθη του Νότου απέφυγαν να ταυτίζονται με τις επιλογές της Γαλλίας στην Ε.Ε. -Ευρωζώνη: Μαδρίτη και Ρώμη βρίσκονταν σε φάση ανάπτυξης, η Γερμανία ήταν τότε ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης, ενώ μέχρι και το Δημοψήφισμα του 2005 στη Γαλλία για τη Συνταγματική Συνθήκη, υπήρχε η προσδοκία για συμπλήρωση της ημιτελούς ΟΝΕ με δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση.

Η εκλογή του Σαρκοζί την άνοιξη του 2007 ήταν η ώρα της γαλλικής αντεπίθεσης στην Ευρώπη, με πολιορκητικό κριό την «Ένωση για τη Μεσόγειο», στην οποία θα συμμετείχαν όλες οι παράκτιες χώρες, με τον νότο της Ε.Ε. - Ευρωζώνης να τίθεται δια πλαγίας οδού υπό την επιρροή της Γαλλίας.

Η αντίδραση της Γερμανίας ήταν άμεση, η Μέρκελ συντονίστηκε αμέσως με την Ισπανία του Θαπατέρο και την Ιταλία του Πρόντι και αξιοποίησε τις ιδιαίτερες εθνικές στρατηγικές της Ρώμης και της Μαδρίτης για τη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα πρώτον, να απονευρωθεί η «Ένωση για τη Μεσόγειο» από κάθε ουσιαστικό περιεχόμενο και επιπλέον να συμμετέχουν στο σχήμα όλες οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. Το όραμα Μεσόγειος έναντι γερμανικής Μεσευρώπης είχε σβήσει άδοξα για τον δυναμικό Σαρκοζί.

Από την υποταγή Σαρκοζί στην «επανάσταση» του Νότου

Μετά την έκρηξη της Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης τον Σεπτέμβριο του 2008 ο Σαρκοζί πρότεινε μια κοινή θωράκιση αρχής γενομένης από το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης, μια πρόταση που λογικά ενδιέφερε τον Νότο ως τον πιο αδύνατο κρίκο, χωρίς όμως να βρει ιδιαίτερη, διακριτή στήριξη από την Ισπανία και την Ιταλία.

Την άνοιξη του 2010 και μέχρι τον Ιούνιο η Γαλλία στήριξε την κατεπείγουσα και με ανεκτούς όρους διάσωση της Αθήνας, με τη Γερμανία να συγκατατίθεται στο παρά πέντε και όρους εκχωρητικού παραδειγματισμού, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία συμφωνούσαν με την καγκελάριο ότι η Ελλάδα είναι εξαίρεση και ότι σε καμιά περίπτωση ο Νότος δεν είναι αδύναμος κρίκος.

Μέσα στις παραπάνω συνθήκες ο Σαρκοζί υπετάγη πλήρως στη Μέρκελ στις αρχές Ιουλίου, χωρίς να σταθεροποιήσει τη Γαλλία και με την επαχθή πολιτική λιτότητας που υιοθέτησε να τον οδηγεί σε ήττα την άνοιξη του 2012, με νικητή τον Ολάντ, που υποσχόταν επιστροφή στην ανάπτυξη.

Βασική στόχευση
Σήμερα ο Ολαντ έχει καταστήσει τη σταθεροποίηση της Ελλάδας βασική στόχευση της ευρωπαϊκής του στρατηγικής, σε μια στιγμή που στην Ιταλία ο Ρέντσι αποκλίνει με μονομερείς ενέργειες από τη λιτότητα, ενώ η ορατή κυβερνητική αλλαγή στην Πορτογαλία αναμένεται να επηρεάσει και τις κάλπες του Δεκεμβρίου στην Ιταλία.

Για πρώτη φορά τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια συσπείρωση του Νότου της Ευρωζώνης υπό την πρωτοκαθεδρία της Γαλλίας, μια δυναμική την οποία παραδέχθηκε, εμμέσως πλην σαφώς, και ο Σόιμπλε, στη συνέντευξη του στη Λιμπερασιόν, όταν απαρίθμησε την Γαλλία, την Ιταλία και την Κύπρο ως τους τρεις που αντιτάχθηκαν στην πενταετή αποβολή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, που είχε εισηγηθεί στις αρχές Ιουλίου.

• Ακύρωση πολιτικής 
  Στην πορεία, και με κορύφωση τη δραματική Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης στις 12-13 Ιουλίου, όλα άλλαξαν: Οι Ολάντ-Βαλς κατάλαβαν ότι η πολιτική Ντράγκι ακυρώνεται από τη διαρκή λιτότητα που επιβάλλει το Δημοσιονομικό Σύμφωνο
   
• Κίνδυνος τιμωρίας 
  Ο κίνδυνος πλέον δεν ήταν τα αιτήματα της Αθήνας, αλλά μια παραδειγματική τιμωρία της Γαλλίας από το Βερολίνο, με αποδέκτη του μηνύματος το Παρίσι και τη Ρώμη.
   
• Τα... γαλλικά ισοδύναμα 
  Η Γαλλία του Μιτεράν και η Ε.Ε. υπό τον Ντελόρ προσπάθησαν να ισορροπήσουν τη γερμανική κυριαρχία στην Ανατολή, με γαλλική επιρροή στον Νότο και τη Μεσόγειο.
   
• Η απειλή βέτο 
  Η Γερμανία έβαζε σταθερά βέτο στη συμμετοχή της Ιταλίας. Σιράκ και Ζοσπέν απείλησαν τον Κολ ότι θα απαντήσουν με βέτο στη διεύρυνση προς Ανατολάς.
• Πηγή: Ημερησία