Το κόμμα του αρχηγού με στρατόπεδα & βαρονίες

ΜΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΣΤΑ 41 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Είναι η δεύτερη φορά στην ιστορία της ΝΔ που ο πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από τα μέλη και τους οπαδούς του κόμματος.

Νεοδημοκράτες πανηγυρίζουν την εκλογή του Κ. Μητσοτάκη. Τότε το κόμμα έψαχνε τον αντι- Ανδρέα, όπως σήμερα τον αντι-Τσίπρα.

Η άμεση εκλογή καθιερώθηκε από το 2009 κατ΄ απομίμηση της διαδικασίας που είχε εγκαινιάσει ο Γ. Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ το προηγούμενο διάστημα. Εισηγητής της διαδικασίας ήταν ο Δ. Αβραμόπουλος αμέσως μετά την παραίτηση του Κώστα Καραμανλή το βράδυ των βουλευτικών εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009, λόγω της συντριπτικής ήττας. Τις ίδιες ώρες παρόντες για τη διαδοχή δήλωναν η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Αντ. Σαμαράς και ο Δ. Αβραμόπουλος.

Κατά μια «διαβολική» συγκυρία οι δύο υποψήφιοι στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν είχαν ηγηθεί άλλου κόμματος-κινήσεως. Ενώ η πρώτη θα προχωρήσει αργότερα στη συγκρότηση άλλου σχηματισμού μετά την ήττα της από τον Αντ. Σαμαρά. Αυτό το διπλό φαινόμενο (ηγετική αποσυσπείρωση ? συσπείρωση) δεν ήταν μοναδικό. Είχε επαναληφθεί στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν ο Κωστής Στεφανόπουλος, λίγο μετά την ήττα του στις εσωκομματικές εκλογές από τον Κ. Μητσοτάκη, είχε κι αυτός ιδρύσει δικό του κόμμα. Ηταν τότε που ο προηγούμενος πρόεδρος της ΝΔ, Ευ. Αβέρωφ, είχε πει τη φράση «όποιος φεύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος».

Για την ιστορία, επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι ο τρίτος υποψήφιος αρχηγός της ΝΔ την ίδια περίοδο, ο Ιωάννης Μπούτος, δεν ίδρυσε μεν δικό του κόμμα, αλλά προχώρησε σε μια πιο επιθετική ενέργεια. Προσχώρησε στη Δημοκρατική Συμπαράταξη, που είχε επινοήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου για να διευρύνει αμφίπλευρα την επιρροή του ΠΑΣΟΚ.

Ο Μ. Εβερτ χαιρετά οπαδούς του αμέσως μετά την εκλογή του.

Την ίδια δεκαετία διαδραματίστηκε άλλη μια συναφής υπόθεση, αν και δεν σχετίζεται άμεσα με την εκλογή προέδρου στη ΝΔ. Ο Γεώργιος Ράλλης, διάδοχος του Κ. Καραμανλή στην ηγεσία του κόμματος και την πρωθυπουργία, ανεξαρτητοποιήθηκε από τη ΝΔ, διαφωνώντας με τις επιλογές του Κ. Μητσοτάκη λίγο μετά την εκλογή του τελευταίου στην κομματική ηγεσία. Θα επιστρέψει, όμως, κι αυτός αργότερα στο κόμμα και θα είναι, μάλιστα, ο πρόεδρος του συνεδρίου στο οποίο αρχηγός θα εκλεγεί ο Κώστας Καραμανλής. Ο τελευταίος μερικούς μήνες αργότερα θα διαγράψει από το κόμμα τον υποψήφιο αντίπαλό του Γ. Σουφλιά, ο οποίος θα επιστρέψει μετά από μια πενταετία. Με ιστορικούς όρους, επομένως, οι ρήξεις μετά από εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού δεν είναι σπάνιες. Αν και στη διάρκεια και αμέσως μετά την ανάδειξη του προέδρου περισσεύουν οι όρκοι περί ενότητας.

Η άμεση εκλογή από μέλη και οπαδούς της ΝΔ αποτελεί, ασφαλώς, μεγάλο βήμα κομματικού εκδημοκρατισμού. Παρά τις παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν κατά την εισαγωγή του θεσμού και επαναλαμβάνονται έως σήμερα για τη διαδικασία συγκρότησης του εκλογικού σώματος.

Οι τρεις βασικοί υποψήφιοι του 2009, που έγιναν τελικά δύο, μετά την αποχώρηση Αβραμόπουλου υπέρ Σαμαρά και την κατοχύρωση της αντιπροεδρίας του κόμματος.

Μετά την παραίτηση Καραμανλή το 2009 και την έναρξη των διαδικασιών που θα οδηγήσουν στην εκλογή Σαμαρά, επιχειρήθηκε να συγκροτηθεί ο μύθος πως η ΝΔ αποτελούσε περίπου πρότυπο δημοκρατικού κόμματος. Πλην, όμως, η ιστορική πραγματικότητα είναι ότι ουδέποτε, έως τότε τουλάχιστον, διακρίθηκε και λειτούργησε ως σύγχρονος δημοκρατικός κομματικός φορέας και κόμμα των μελών του.

Πελατειακές σχέσεις
Την πρώτη περίοδο μετά την ίδρυσή της από τον Κ. Καραμανλή συνιστούσε τον ορισμό του αρχηγικού κόμματος. Ο γεννήτωρ, μάλιστα, όπως έχουμε δει την περασμένη Κυριακή, δεν έτρεφε τα καλύτερα αισθήματα για το κόμμα. Μετά την αποχώρηση του ιδρυτή της από την αρχηγία, η ΝΔ άρχισε να διαμορφώνεται ως κομματικός μηχανισμός. Μάλιστα, με τη σφραγίδα του Ευ. Αβέρωφ, γνωστού για τις αντιδραστικές αντιλήψεις του σε όλα τα μήκη και πλάτη της πολιτικής και κομματικής ζωής.

Ο πρώην αρχηγός Ευ. Αβέρωφ ψηφίζει στην ΚΟ για τον επόμενο.

Ολα τα μετακαραμανλικά χρόνια η ΝΔ, παρά την ύπαρξη «στρατοπέδων», «βαρονιών» , υπο-μηχανισμών κ.λπ. που συγκρούονταν μεταξύ τους, εξακολουθούσε να υφίσταται ως κόμμα του προέδρου της. Σε μικρότερο βαθμό από πριν, αλλά πάντα παρέμενε ολιγαρχικός φορέας. Υπό την υψηλή καθοδήγηση του Κ. Καραμανλή, όσο ο ιδρυτής βρισκόταν στη ζωή. Με τη διαφορά πως λειτουργούσε, πια, μέσω συμβιβασμών, ισορροπιών και εσωκομματικών πελατειακών σχέσεων. Μια αντανάκλαση του πελατειακού χαρακτήρα του κόμματος εξουσίας.

Η ΝΔ του 20ού αιώνα θα μπορούσε κάλλιστα να φέρει ως επίσημη ονομασία το όνομα του κάθε φορά αρχηγού της: κόμμα Καραμανλή, Αβέρωφ, του Μητσοτάκη κ.λπ. Κεντρική Επιτροπή αποκτά για πρώτη φορά μόλις το 1985. Η ΚΕ εκλέγει τον γραμματέα της για πρώτη φορά τον 21ο αιώνα!

Αρχικώς είχε ταχθεί υπέρ του Κ. Στεφανόπουλου.. Στις εκλογές για τον πρόεδρο εκλέγεται, συνήθως, αυτός τον οποίο υποστηρίζει ο απερχόμενος...

Κορυφαία εκδήλωση της ολιγαρχικής κομματικής δομής της δεν ήταν μόνο ο τρόπος εκλογής του προέδρου της και των κορυφαίων οργάνων της, αλλά και η απουσία της συμμετοχής των μελών της στη διαμόρφωση των βασικών της θέσεων. Μόλις το 1994 θα γίνει η πρώτη οργανωμένη συζήτηση για τη λειτουργία και τις αρχές του κόμματος (3ο συνέδριο στη Χαλκιδική).

Η εσωκομματική δημοκρατία, παρά την ύπαρξη τελετουργικού και τυπικών διαδικασιών τα τελευταία χρόνια, ήταν εν ανεπαρκεία. Η κομματική ολιγαρχική διοίκηση πάντα αντιμετώπιζε τα κομματικά μέλη ως ψηφοφόρους. Ακόμη κι όταν μετείχαν σε κομματικές διαδικασίες. Αυτό προκύπτει από την ιστορία της και τα περί αντιθέτου ανήκουν στην κομματική προπαγάνδα.

Γ. Ράλλης

ΑΠΟ ΤΟ 1980 ΕΩΣ ΤΟ 2009
Εκλογή με τρεις διαφορετικούς τρόπους

Μέχρι τη θέσπιση της άμεσης το 2009, οι πρόεδροι της ΝΔ είχαν εκλεγεί με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Από αυτούς με ενιαίο τρόπο είχαν αναδειχθεί οι τρεις πρώτοι διάδοχοι του ιδρυτή του κόμματος.

Εως το 1993 ο πρόεδρος εκλεγόταν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα, όπως είχε διαμορφωθεί στις αμέσως προηγούμενες εκλογές.

Οι βουλευτές θεωρούνταν φορείς της θέλησης των κομματικών μελών. Ετσι, εκλέχτηκαν οι Γ. Ράλλης, Ευ. Αβέρωφ και Κ. Μητσοτάκης. Το εκλεκτορικό σώμα άλλαξε από εκείνη τη χρονιά. Στους βουλευτές προστέθηκαν οι ευρωβουλευτές και «εκπρόσωποι της βάσης». Αλλά, πάλι, οι βουλευτές εκλέγουν, ουσιαστικά, τον πρόεδρο, διαθέτοντας την πλειοψηφία. Από ένα τέτοιο σώμα αναδείχτηκε ο Μ. Εβερτ.

Ο αρχηγός εκλέγεται από συνέδριο του 1997, όπου μετέχουν πρώην και νυν βουλευτές και ευρωβουλευτές, αξιωματούχοι, εκλεγμένοι αντιπρόσωποι, συνδικαλιστές, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκηση κ.ά.

• Μάιος 1980: Ο νικητής κρίνεται ουσιαστικά από μία ψήφο. Ο Γ. Ράλλης παίρνει 87 και ο Ευ. Αβέρωφ 84 (υπάρχουν και 3 λευκά). Αρχικώς ο Κ. Καραμανλής προορίζει το «δακτυλίδι» για τον δεύτερο, αλλά στην πορεία εμφανίζεται «ουδέτερος». Οι αβερωφικοί κάνουν λόγο για «συνωμοσία» εναντίον τους!

• Δεκέμβριος 1981: Η ΚΟ της ΝΔ αποσύρει την εμπιστοσύνη της προς τον Γ. Ράλλη. Υστερα από μυστική ψηφοφορία έλαβε ΝΑΙ 41, ΟΧΙ 61, Λευκά: 9, Ακυρα: 1. Διχασμός των καραμανλικών σε «ραλλικούς», που υποστηρίζουν τον Κ. Στεφανόπουλο, ή τον Ι. Μπούτο. Ετσι εκλέγεται ο Ευ. Αβέρωφ (67 ψήφοι έναντι 32 και 12 αντιστοίχως των δύο συνυποψηφίων του).

Ο ρόλος των «αβερωφικών».

• Αύγουστος 1984 : Εκλογή του Κ. Μητσοτάκη με 70 ψήφους (ο αντίπαλός του Κ. Στεφανόπουλος παίρνει 41). Η εκλογή οφείλεται στη στήριξη των «αβερωφικών», οι οποίοι το προηγούμενο διάστημα ήταν αντίπαλοι με τους «μητσοτακικούς».

• Αύγουστος 1985: Ο Κ. Μητσοτάκης θέτει ζήτημα εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του. Επανεκλέγεται χωρίς υποψήφιο (υπέρ 82 , λευκά 37, άκυρο 1). Τα στρατόπεδα που διαμορφώνονται είναι «καραμανλικοί» και μητσοτακικοί».

• Νοέμβριος 1993: Εκλογή του Μ. Εβερτ με 141 ψήφους. Ο αντίπαλός του Ι. Βαρβιτσιώτης παίρνει 37, ενώ υπάρχουν και 4 λευκά.

• Οκτώβριος 1996: Παραιτείται ο Μ. Εβερτ μετά την ήττα της ΝΔ στις εκλογές. Αρχικώς δηλώνει ότι δεν θα διεκδικήσει την αρχηγία πάλι, αλλά αργότερα ανακαλεί. Στο σώμα των εκλεκτόρων επικρατεί του Γιώργου Σουφλιά με ψήφους 103 έναντι 84 (υπήρχαν και 3 λευκά).

• Μάρτιος 1997: Ο Μ. Εβερτ υποχρεώνεται να συγκαλέσει έκτακτο συνέδριο του κόμματος. Πρόεδρος εκλέγεται ο Κώστας Καραμανλής (στην πρώτη ψηφοφορία πήρε το 40,73%, ο Γ. Σουφλιάς 30,52%, ο Μ. Εβερτ 25,34% και ο Β. Πολύδωρας 3,4%.) Στη δεύτερη συγκέντρωσε 69,16%, ενώ ο Γ. Σουφλιάς 30,84%.

• Νοέμβριος 2009: Στην πρώτη άμεση εκλογή ο Α. Σαμαράς εκλέγεται από τον πρώτο γύρο με ποσοστό που υπερβαίνει το 50%.

Τα ποσοστά το 2009
Σύμφωνα με τα επίσημα κομματικά στοιχεία, το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών της 29ης Νοεμβρίου 2009 ήταν το ακόλουθο:

Ψήφισαν: 782.136

• Αντ. Σαμαράς 386.400 (50,06%)
• Ντ. Μπακογιάννη 306.625 (39,72%)
• Π. Ψωμιάδης 78.870 (10,22%)

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΡΑΛΛΗ
Ο ρόλος του Καραμανλή στην πρώτη κούρσα διαδοχής

Για τον τρόπο με τον οποίο αναδείχτηκε ο πρώτος διάδοχος του Κ. Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ είναι αποκαλυπτικός και «απολαυστικός» ο λόγος του ίδιου του Γ. Ράλλη. Το περιστατικό, ευγενώς διατυπωμένο, μπορεί ν΄ αποτελέσει σημείο αναφοράς γα τις περισσότερες δελφινομαχίες. Συμπεριλαμβανόμενης και του 2009, όταν ο Δ. Αβραμόπουλος, αποσυρόμενος, εξασφάλισε τη θέση αντιπροέδρου. Γράφει στις αναμνήσεις του ο πρώην αρχηγός και πρωθυπουργός:

Συνάντηση στην Πολιτεία.
«...Την περασμένη Δευτέρα (5 Μαΐου 1980) με παρακάλεσε ο Καραμανλής, που ακόμη δεν είχε παραιτηθεί από τη θέση του αρχηγού του κόμματος, να πάω στο σπίτι του. Ο Θόδωρος, που μου άνοιξε την πόρτα, με οδήγησε κατευθείαν στην κρεβατοκάμαρα του Προέδρου, ο οποίος με ρώτησε αμέσως αν θα είμαι υποψήφιος. Του απάντησα ότι, όπως από καιρό ο ίδιος μόνο γνώριζε, θα διεκδικήσω το αξίωμα του αρχηγού της ΝΔ και ελπίζω να είμαι ο εκλεκτός της ΚΟ. Με κοίταζε σχεδόν έκπληκτος, γιατί φαντάζομαι όλοι τον είχαν πείσει πως το θέμα είχε κριθεί υπέρ του αντιπάλου μου. Δεν μου έκαμε όμως κανένα σχόλιο?

Ο Πρόεδρος επανέλαβε πως θα έστελνε την επομένη την επιστολή παραιτήσεώς του στον γενικό γραμματέα της ΚΟ Στεφανόπουλο και έτσι η εγγύτερη δυνατή ημέρα ήταν η Πέμπτη και πρόσθεσε: ''Αλλωστε ο ηττημένος θα γίνει αντιπρόεδρος της νέας κυβερνήσεως κι έτσι δεν θα δημιουργηθεί κανένα θέμα". Αντέδρασα? Υστερα από συζήτηση που κράτησε περισσότερο από μισή ώρα και επειδή εγώ ήμουν αμετάπειστος, μου είπε: "Σε νόμιζα καλό παίκτη. Φαίνεται ότι γελάστηκα. Ο Βαγγέλης δέχεται να είναι αντιπρόεδρος σε δική σου κυβέρνηση και να συνεργαστεί τίμια μαζί σου, εσύ γιατί αρνείσαι το ίδιο;". Με τα λόγια του αυτά με είχε φέρει στο φιλότιμο και αναγκάστηκα να δεχτώ.

Δεν πρόφτασα να πω το "ναι" και ο Πρόεδρος σηκώθηκε, κατευθύνθηκε προς την πόρτα και μου είπε: "Σύμφωνοι λοιπόν, θα γίνεις αντιπρόεδρος και θα πάρεις όποιο υπουργείο θέλεις. Πάμε τώρα να το αναγγείλουμε στον Αβέρωφ και στον Παπακωνσταντίνου που περιμένουν στο σαλόνι".».

Τ. Κατσιμάρδος, ΕΘΝΟΣ