Η χώρα σε επικίνδυνη καμπή, οι πολίτες σε απόγνωση

ΑΝΗΣΥΧΙΑ ΓΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΚΡΗΞΕΙΣ

Κυριακή, 28 Φεβρουαρίου, 2016

Του Ηλία Μπενέκου

Σε μία άκρως επικίνδυνη καμπή έχει εισέλθει η χώρα και - κυρίως - η κοινωνία. Τα κυβερνητικά αδιέξοδα και η έλλειψη σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης, η αμηχανία και η απουσία εναλλακτικής πρότασης από την αντιπολίτευση και η γενικευμένη απώλεια της ελπίδας και της προοπτικής στους πολίτες αποτυπώνονται στο σύνολο των κρίσιμων ζητημάτων που έχουν ανακύψει, προκαλώντας εύλογη ανησυχία για την επόμενη μέρα.

Αν σε αυτό το σύνθετο όσο και δυσοίωνο παζλ προσθέσει κανείς, την συνολικότερη εικόνα Βαβέλ και ασυνεννοησίας που καταγράφεται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τότε μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τους κινδύνους που ενέχει μια τέτοια κατάσταση αλλά και την ανησυχία για απρόβλεπτες κοινωνικές εκρήξεις.

H οικονομική κρίση, τα συνεχή αδιέξοδα στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές που επιδεινώνουν τις συνθήκες ζωής των πολιτών αλλά και την ομαλή λειτουργία των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, είναι ένα δεδομένο που διαρκεί χρόνια τώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πολίτες εμφανίζονται να έχουν «συνηθίσει» όλο αυτό το «παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι» μεταξύ της εκάστοτε κυβέρνησης και της τρόικας ή του κουαρτέτου.

Κι αν η συνήθεια της οικονομικής «μιζέριας» ή το αίσθημα της «παραίτησης» που κυριαρχεί -καθώς οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έρχονται χειρότερα και προσαρμόζονται σ’ αυτά- είναι αναμενόμενο, αυτό που κανείς δεν περίμενε ήταν η προσφυγική βόμβα. Το σκηνικό χάους που έχει στηθεί σε όλη τη χώρα και οι φόβοι μιας ανεξέλεγκτης κατάστασης, βαραίνουν ακόμη περισσότερο το κλίμα, τόσο στην πολιτική, όσο και στην κοινωνία.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι εδώ και πολύ καιρό τα επιτελεία των κομμάτων έχουν πάψει να εστιάζουν την προσοχή τους αποκλειστικά και μόνο στα «ποσοτικά» ευρήματα των γκάλοπ - ήτοι τις δημοσκοπικές διαφορές που καταγράφουν από τους αντιπάλους - αλλά στρέφουν το βλέμμα και στα λεγόμενα ποιοτικά χαρακτηριστικά, που αποτυπώνουν συναισθήματα και διαθέσεις του εκλογικού σώματος. Μια προσεκτική μελέτη αυτών άλλωστε, επιτρέπει την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τη στάση της κοινής γνώμης και ασφαλείς προβλέψεις για τις αντιδράσεις της στο εγγύς μέλλον.

Σε ανοδική πορεία

Από την έναρξη της κρίσης και μετά, η απογοήτευση των πολιτών κυρίως σε ό,τι αφορά τους χειρισμούς των πολιτικών ηγεσιών ήταν πάντα παρούσα στις δημοσκοπήσεις με το σχετικό δείκτη να εμφανίζει μάλιστα σταθερή ανοδική πορεία στη διάρκεια της τελευταίας εξαετίας. Η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος απαντούσε αρνητικά στο ερώτημα ποιος μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τα μεγάλα προβλήματα του τόπου δίνοντας εξαιρετικά χαμηλές βαθμολογίες τόσο στην εκάστοτε κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση. Το στοιχείο μάλιστα αυτό ήταν που επί χρόνια εφησύχαζε τις κυβερνήσεις αφού η απουσία ισχυρού αντιπάλου επέτρεπε την παραμονή - για λίγο ακόμη - στην εξουσία. Εκείνο, ωστόσο, που διέφυγε της προσοχής των κυβερνώντων ήταν ότι η διαρκής έλλειψη προοπτικής και ουσιαστικής πρότασης εξόδου από την κρίση, μπορεί να προκαλέσει εκρηκτικές αντιδράσεις με απρόβλεπτες συνέπειες, μετατρέποντας την απογοήτευση σε πολύ εντονότερα συναισθήματα όπως την οργή που μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκδηλωθεί επί δικαίων και αδίκων και να σαρώσει στο πέρασμά της άκριτα και συλλήβδην κυβερνήσεις, κόμματα και κέντρα εξουσίας.

Ενδεικτική αυτής της μεταστροφής επί τα χείρω της ψυχολογίας της κοινής γνώμης είναι και η πρόσφατη έρευνα τάσεων της MRB. Βάσει των ευρημάτων της δημοσκόπησης τα κυρίαρχα συναισθήματα, τα οποία μάλιστα διαπερνούν οριζόντια όλα τα κοινωνικά στρώματα είναι πρωτευόντως η οργή που φθάνει σε ποσοστό το 63,9% και ακολουθεί η ντροπή με 49,3% και ο «φόβος» με 46,9%. Είναι χαρακτηριστικό της κατάστασης το γεγονός ότι το 93,2% των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί κάποια αρνητική λέξη προκειμένου να περιγράψει την κατάσταση την οποία βιώνει, έναντι ποσοστού μόλις 14,6% που είχε να πει κάτι θετικό!

Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα, πάντως, δείχνουν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, και τα οποία αφορούν αμιγώς ζητήματα της καθημερινότητας και της επιβίωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ερωτηθέντες θέτουν ως πρώτες πηγές ανησυχίας τους το ζήτημα της ανεργίας με ποσοστό 62,7%, ακολουθεί το φορολογικό σύστημα με 42,6%, ενώ έπεται η υγεία και η περίθαλψη με 33,6% και το μεταναστευτικό με 24,7%. Αξίζει να σημειωθεί δε ότι το προσφυγικό έχει αυξηθεί ως πρόβλημα κατά 20% το τελευταίο έτος, γεγονός που αποδεικνύει την ένταση με την οποία εισπράττουν τις συνέπειές του οι πολίτες. Αν σε αυτό το στοιχείο προσθέσει κανείς και το γεγονός ότι το 75% των ερωτηθέντων εκτιμούν ως απίθανη την επίλυση του μεταναστευτικού μέσα στο επόμενο έτος, μπορεί εύκολα να καταλάβει την απόγνωση που καταγράφεται στην κοινή γνώμη και τις εντάσεις που μπορεί αυτή να πυροδοτήσει, ιδίως σε περιοχές που δέχονται και τις μεγαλύτερες πιέσεις από τις μεταναστευτικές ροές.

Δεύτερο το φορολογικό
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ένα ακόμη εύρημα που αφορά το φορολογικό και δείχνει ότι έχει περάσει στην δεύτερη θέση με άνοδο περίπου 5% - ευρισκόμενο στο υψηλότερο σημείο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα - αποδεικνύοντας την αγωνία και εν πολλοίς την αδυναμία πλέον των Ελλήνων να ανταποκριθούν στις ολοένα μεγαλύτερες φοροδοτικές απαιτήσεις ενός χρεοκοπημένου κράτους. Το πλέον ανησυχητικό όλων ωστόσο, είναι το ότι οι πολίτες όχι μόνο βρίσκονται σε απόγνωση στην παρούσα φάση, αλλά δηλώνουν ότι δεν περιμένουν καμία βελτίωση και στο μέλλον. Ενδεικτικοί είναι οι λεγόμενοι «δείκτες αισιοδοξίας». Όχι μόνο, το 93,5% των ερωτώμενων χαρακτηρίζει ως κακή τη σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας, αλλά επιπλέον το 81,4% εκτιμά πως μέσα στους επόμενους 12 μήνες η κατάσταση αυτή θα επιδεινωθεί.

Θεματολογία
Πιθανή άνοδος ακραίων φωνών

Μέσα σε αυτό το σκηνικό απόγνωσης, λόγω των αυξημένων προβλημάτων, σημασία έχει και το πού επιλέγουν να ρίξουν τις «ευθύνες» οι πολίτες, αποτυπώνοντας μέσω των απαντήσεών τους, έντονα στοιχεία αντιευρωπαϊσμού. Στον τομέα των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές για παράδειγμα, οι πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία δηλώνουν απρόθυμοι για νέες θυσίες με στόχο την παραμονή στο ευρώ (μόλις 12% επιθυμούν να δεχτεί η κυβέρνηση τα μέτρα για να κλείσει η αξιολόγηση). Στο στόχαστρο μπαίνουν πλέον η Ευρώπη και οι διεθνείς οργανισμοί για τους χειρισμούς τους με τους πολίτες να εκφράζουν αρνητική γνώμη σε ποσοστό 72,7% για το ΔΝΤ, 65,5% για την ΕΚΤ και 63,3% για την ΕΕ. Αντίστοιχα τεράστιες ευθύνες καταλογίζουν οι ερωτώμενοι στην Ευρώπη και για τους χειρισμούς της στο προσφυγικό καθώς το 39% εκτιμά πως για την κατάσταση ευθύνεται η ΕΕ, ενώ ένα 28% θεωρεί ως υπεύθυνη την στάση της Τουρκίας. Αν και σε πολλά από τα προαναφερθέντα ζητήματα οι ευθύνες του ευρωπαϊκού και του διεθνούς παράγοντα για την σημερινή ελληνική πραγματικότητα είναι αδιαμφισβήτητες, ωστόσο μια συνεχής αύξηση του αισθήματος θυματοποίησης των ελλήνων και των αντιευρωπαϊκών συναισθημάτων τους, μόνο ανησυχία μπορεί να προκαλέσει για ενδεχόμενη επικράτηση ακραίων και ξενοφοβικών φωνών...