Οι «κλειστοί» φάκελοι της ΕΛ.ΑΣ (1944-84). Από την κατοχή στον τεντιμποϊσμό. Τι λέει η υπεύθυνη των αρχείων

Σάββατο, 4 Ιουνίου, 2016

Αποφασισμένος να αξιοποιήσει το ιστορικό αρχειακό υλικό της ΕΛ.ΑΣ. αλλά και να φωτίσει άγνωστες πτυχές της ιστορίας μέσω της δημοσιοποίησης φακέλων πολιτικών φρονημάτων εμφανίζεται ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκος Τόσκας.

Το σχέδιο αξιοποίησης του αρχειακού υλικού περιλαμβάνει μακροπρόθεσμα ακόμα και την ίδρυση ξεχωριστής Διεύθυνσης Ιστορίας και της δημιουργίας χώρου στη λεωφόρο Μεσογείων όπου θα έχει πρόσβαση το κοινό σε φακέλους εξαιρετικού ιστορικού ενδιαφέροντος.

Στους περίπου 2.100 φακέλους πολιτικών φρονημάτων θα έχουν πρόσβαση μόνο συγκεκριμένα πρόσωπα που περιγράφονται στη σχετική κοινή υπουργική απόφαση, ενώ στο ιστορικό αρχειακό υλικό θα έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες. Το αρχειακό υλικό συγκεντρώθηκε από τη χωροφυλακή και την Αστυνομία πόλεων από το 1944 έως το 1984, ημερομηνία συγχώνευσης των δύο Σωμάτων, και περιλαμβάνει 2.500.000 σελίδες, τοποθετημένες σήμερα σε φακέλους και παλιότερα σε τσουβάλια.

Ο θυμόσοφος λαός συνήθιζε να λέει ότι η χωροφυλακή «είναι τα μάτια και τα αυτιά του κράτους», γεγονός που αποδεικνύεται από τους φακέλους και δείχνει την ιστορική σημασία τους.

Η εννιαμελής επιτροπή ιστορικών για την καταγραφή, αξιοποίηση, ταξινόμηση, αρχειοθέτηση και ψηφιοποίηση του υλικού συστάθηκε επί υπουργίας Γιάννη Πανούση και εξακολουθεί να ερευνά επισταμένως τους φακέλους με τη βοήθεια αποσπασμένων αστυνομικών που διαθέτουν συναφείς σπουδές είτε Ιστορίας είτε Αρχειονομίας είτε Πληροφορικής. Το «στρατηγείο» τους βρίσκεται εκεί όπου φυλάσσεται το αρχειακό υλικό, στο Τμήμα Ιστορίας-Εκδόσεων της Διεύθυνσης Επικοινωνίας της ΕΛ.ΑΣ., στη λεωφόρο Κηφισίας στο Μαρούσι.

«Η Χωροφυλακή και ο τεντιμποϊσμός»

Η υπεύθυνη της επιτροπής ιστορικών και εγκληματολόγων είναι η καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας και Διεθνούς Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου κ. Κωνσταντίνα Μπότσιου. Σε συνέντευξή της στη Huff Post Greece αναφέρει: «Έχουμε την ευκαιρία να εξετάζουμε ένα υλικό μέσα από το οποίο περιγράφεται στο πέρασμα των δεκαετιών η λειτουργία του κράτους στον τομέα των σωμάτων ασφαλείας και όχι μόνο. Ενδεικτικά θα σας αναφέρω κάποιες κατηγορίες του υλικού: Καταγραφές θυμάτων της Κατοχής, καταγραφή του οργανωμένου εγκλήματος (π.χ. πορνεία, ναρκωτικά), περιγραφή ξενόφερτων φαινομένων ή παραβατικότητας (π.χ. τεντιμποϊσμός).

Περιλαμβάνει, επίσης, τη λειτουργία της Χωροφυλακής, της Αστυνομίας Πόλεων και της ΕΛ.ΑΣ., σώμα στο οποίο συγχωνεύθηκαν τα δύο προηγούμενα το 1984, τις σχέσεις των σωμάτων ασφαλείας με άλλα υπουργεία ή οργανισμούς, με ξένες αποστολές, όπως, για παράδειγμα, η βρετανική, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της χωροφυλακής, στοιχεία για καταγγελίες πολιτών, όπως και οδηγίες για τη διαχείριση διαδηλώσεων, εκλογών και άλλων δημόσιων δραστηριοτήτων».

Η επιτροπή ιστορικών και οι αποσπασμένοι αστυνομικοί έχουν ξεκινήσει από πέρυσι την καταγραφή. «Από τη χωροφυλακή υπάρχουν 1.068 φάκελοι, εκ των οποίων έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής οι 150, από την Αστυνομία πόλεων υπάρχουν 142 φάκελοι, εκ των οποίων έχουν καταγραφεί οι 60, και από την ΕΛ.ΑΣ. υπάρχουν 33 φάκελοι που έχουν καταγραφεί στο σύνολό τους. Το υλικό ταξινομείται, αρχειοθετείται σε επίπεδο φακέλου-υποφακέλου με την προοπτική στο μέλλον να ψηφιοποιηθεί σε επίπεδο εγγράφου.

Για το λόγο αυτό -μεταξύ άλλων- στο ειδικό πληροφοριακό πρόγραμμα όπου γίνεται η καταγραφή αποτυπώνονται αναλυτικά για κάθε φάκελο-υποφάκελο χρονολογία και πηγή προέλευσης, τύπος και ποσότητα τεκμηρίων, περιλήψες και λέξεις-κλειδιά. Επίσης, υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό διάρκειας περίπου 500 ωρών συνολικά σε τρεις μορφές: ταινίες (μπομπίνες), βίντεο (VHS) και μαγνητοταινίες είτε εικόνας είτε ήχου ή και με τα δύο», προσθέτει η υπεύθυνη της επιτροπής ιστορικών.

Φάκελοι πολιτικών φρονημάτων

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φάκελοι πολιτικών φρονημάτων που αποτελεί ένα διαφορετικό υλικό από αυτό του αρχειακού υλικού που βρίσκεται στο Τμήμα Ιστορίας-Εκδόσεων της Διεύθυνσης Επικοινωνίας.

Οι φάκελοι πολιτικών φρονημάτων, οι οποίοι θα δοθούν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα με πρωτοβουλία του υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκου Τόσκα, φυλάσσονταν για δεκαετίες προφανώς στο αρχείο της Ασφάλειας.

Πρόκειται για περίπου 2.100 φακέλους που σώθηκαν από την υψικάμινο το 1989. «Το έτος εκείνο, επί οικουμενικής κυβέρνησης, ελήφθη δυστυχώς η απόφαση να καούν οι φάκελοι, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ήταν περίπου 17.000.000. Ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από τον πληθυσμό της χώρας διότι κρατούνταν φάκελοι και από παλιότερες γενεές. Από αυτούς τους φακέλους διασώθηκαν τότε μόλις 2.000-2.500, οι οποίοι αφορούσαν σημαίνοντα πρόσωπα», εξηγεί η κ. Μπότσιου.

ΑΡΙΘΜΟΛΟΓΙΑ

17 εκατομμύρια φάκελοι κάηκαν το 1989

2.100 διασωθέντες φάκελοι πολιτικών φρονημάτων

2,5 εκατομμύρια σελίδες αρχειακού υλικού

41 χρόνια αρχειακού υλικού

1.068 φάκελοι από τη Χωροφυλακή, 142 φάκελοι την Αστυνομία Πόλεων, 33 από την ΕΛ.ΑΣ

500 ώρες οπτικοακουστικό υλικό

Χώρος προσβάσιμος στο κοινό
Η ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη βρίσκεται σε στάδιο αναζήτησης σε ότι αφορά στη συγκέντρωση των αρχείων με το πιθανότερο σενάριο να είναι η ίδρυση Διεύθυνσης Ιστορίας, αντίστοιχη με τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.

Στην περίπτωση αυτή θα δημιουργηθεί χώρος, στον οποίο θα έχουν πρόσβαση οι πολίτες που θέλουν να διαβάσουν το ιστορικό υλικό. Το ανοιχτού τύπου αρχείο πιθανότατα θα υπάγεται στο Πολιτιστικό Κέντρο ΕΛ.ΑΣ., το οποίο εδρεύει στις παλιές σχολές της Αστυνομίας στη λεωφόρο Μεσογείων, πίσω από το κτίριο του υπουργείου. Πιθανότατα στον χώρο αυτό θα αναζητηθούν οι αίθουσες που θα μπορούσαν να στεγάσουν το ιστορικό αρχείο ή ενδεχομένως ένα Μουσείο Ιστορίας.
Huffpost