Στις 26 Νοεμβρίου Το Νέον Αλφαβητάριον για τα Ελληνόπουλα της Νέας Υόρκης
Το Βήμα της Κυριακής παρουσιάζει για πρώτη φορά τα σπάνια, συλλεκτικά και ακυκλοφόρητα αλφαβητάρια και αναγνωστικά της διασποράς.
Οι αξίες και οι μνήμες όλων μας ζωντανεύουν μέσα από τα βιβλία τα οποία γαλούχησαν τα ελληνόπουλα.
Μία νοσταλγική περιδιάβαση στο παρελθόν, τη ζωή και την εκπαίδευση του ελληνισμού της ομογένειας, μέσα από γλαφυρά κείμενα κορυφαίων παιδαγωγών και λογοτεχνών και αριστουργηματικές εικονογραφήσεις.
Η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» προσφέρει στους αναγνώστες της σε πολυτελείς, σκληρόδετες εκδόσεις, αλφαβητάρια και αναγνωστικά που κυκλοφόρησαν στην Κωνσταντινούπολη του τέλους του 19ου αιώνα και στη Σμύρνη πριν από την Καταστροφή, στη Νέα Υόρκη του Μεσοπολέμου, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά τον Εμφύλιο και στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου πριν από τη μεγάλη φυγή των Αιγυπτιωτών στα μέσα του 20ού αιώνα.
Δάσκαλοι, παιδαγωγοί και λογοτέχνες συνεργάζονται με οραματιστές εκδότες και χαρισματικούς εικονογράφους. Ο αναγνώστης θα απολαύσει τρυφερές αφηγήσεις και κλασικά ποιήματα της παιδικής λογοτεχνίας, τα εξαιρετικά ασπρόμαυρα χαρακτικά ή την πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση και, με τα Επίμετρα που συνοδεύουν κάθε τόμο, θα ταξιδέψει σε κέντρα του ελληνισμού όπου η ιστορία της ελληνικής παιδείας συναντιέται με την ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας και του βιβλίου. Ταυτόχρονα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της εκάστοτε ομογένειας, τα αναγνωστικά αυτά δίνουν μια ζωντανή εικόνα της εποχής τους, της ζωής και της κουλτούρας των Ελλήνων έξω από τα όρια της ελλαδικής επικράτειας τους τελευταίους δύο αιώνες.
Το Νέον Αλφαβητάριον διά τα ελληνόπουλα της εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης, για τη δημοσιογραφική οικογένεια του «Βήματος» και την ευρύτερη κοινότητα του ελληνόφωνου Τύπου, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα γεγονός της οικογενειακής ιστορίας, που έρχεται από τη δεκαετία του 1930 και τις επιπτώσεις της Μεγάλης Ύφεσης του 1929 για να υπογραμμίσει συνάφειες με την εποχή μας.
Το Νέον Αλφαβητάριον, που τυπώνεται στη Νέα Υόρκη με χρονολογική ένδειξη 1930, δεν θα κυκλοφορήσει πριν από το 1931. Την Πέμπτη 27 Αυγούστου 1931 ο «Εθνικός Κήρυκας» θα ανακοινώσει την έκδοσή του με μια τετράστηλη διαφημιστική καταχώριση, τονίζοντας ότι «είναι πρωτότυπον εις ύλην και καλλιτεχνίαν με 79 πλουσίας εικόνας με οκτώ χρώματα» και ότι στη συγγραφή του «συνειργάσθησαν 25 Έλληνες και Αμερικανοί παιδαγωγοί κατόπιν μελέτης των αρίστων εις το είδος των Αλφαβηταρίων εξ όσων έχουν εκδοθεί εις όλα τα Έθνη και προ πάντων εις την Γερμανίαν, ήτις κρατεί τα σκήπτρα της Παιδαγωγικής Επιστήμης». Το Νέον Αλφαβητάριον κυκλοφορεί σε δύο μέρη και στην πρώτη του σελίδα «δημοσιεύεται αυτόγραφο ενθουσιώδες γράμμα του Υπουργού της Παιδείας, προς τον οποίον υπεβλήθη το έργον προς έγκρισιν». Η αναφορά δεν γίνεται σε αμερικανό υπουργό, αλλά στον υπουργό Παιδείας στην Ελλάδα, τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Δεν είναι το πρώτο αλφαβητάριο, ούτε το πρώτο βιβλίο που εκδίδει η εφημερίδα από το 1915, όταν ο Πέτρος Τατάνης (1884-1959), εύπορος έμπορος και εισαγωγέας καφέ από την Αμαλιάδα, παίρνει την πρωτοβουλία να ιδρύσει εφημερίδα στη Νέα Υόρκη. Για τον έλληνα μετανάστη της εποχής, «η εφημερίδα ήταν ο συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στην Ομογένεια και το εθνικό κέντρο και είχε πολλαπλή σημασία. Ο ελληνικός Τύπος λειτουργούσε ως καθημερινό σχολείο για τη διατήρηση και την καλλιέργεια της γλώσσας». Μεσούντος του εθνικού Διχασμού, ο βενιζελικός Τατάνης ιδρύει ένα φιλοβενιζελικό φύλλο με τη φιλοδοξία να αποτελέσει το αντίπαλον δέος και τον αντίλογο της ήδη επικρατούσας στη Νέα Υόρκη από το 1894 φιλοβασιλικής «Ατλαντίδας». Ο τίτλος και το λογότυπο της νέας εφημερίδας παραπέμπουν στην εφημερίδα «Κήρυξ» των Χανίων, την εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα που είχε ιδρύσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1901. Ωστόσο, ο Τατάνης δεν ενδιαφερόταν μόνο να αντιπολιτευθεί την «Ατλαντίδα» και να προβάλει τις φιλελεύθερες ιδέες και την πραγματοποίηση της Μεγάλης Ελλάδας του μεγαλοϊδεατισμού. Ενδιαφερόταν επίσης για τη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια των μεταναστών στην Αμερική.
Βρισκόμαστε στα μέσα της πρώτης περιόδου (1880-1940) του ελληνικού μεταναστευτικού κύματος προς τις ΗΠΑ. Η πλειονότητα των πρώτων μεταναστών είναι άντρες, οι οποίοι «σχεδίαζαν να εργαστούν σκληρά στην Αμερική για μερικά χρόνια και να κερδίσουν αρκετά χρήματα για να γυρίσουν στα χωριά όπου γεννήθηκαν και να ζήσουν εκεί με σχετική άνεση». Στα τέλη της δεκαετίας του 1910 μεταβάλλεται η σύνθεση του ομογενειακού πληθυσμού και αυξάνεται ο αριθμός των μεταναστριών από την Ελλάδα, «πολλές από τις οποίες ήρθαν ως “νύφες της φωτογραφίας”». Με τη δημιουργία οικογενειών, αρχίζει πλέον να γίνεται επιτακτικότερο το ζήτημα της εκπαίδευσης των ελληνοπαίδων που γεννιούνται στη χώρα από Έλληνες ή από μεικτούς γάμους.
Η ελληνική μιλιέται στο σπίτι και ακούγεται στην εκκλησία. Για την ελληνογλωσσία στις ΗΠΑ μεριμνούν οι ελληνικές κοινότητες, οι οποίες οργανώνουν και νυχτερινά σχολεία. «Οργανωμένη Εκκλησία δεν υπήρχε, μόνο ελληνικές κοινότητες με εκκλησιαστικά λειτουργήματα κατεσπαρμένες σαν τις αρχαίες ελληνικές αποικίες στη Μεσόγειο. Οι δύο τότε ημερήσιες “Ατλαντίδα” και “Εθνικός Κήρυκας” ήσαν οι διδάσκαλοι των μεταναστών».
Παράλληλα, για τον «Εθνικό Κήρυκα», που κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα, η διατήρηση της ελληνοφωνίας και η καλλιέργεια της ελληνογλωσσίας στην Αμερική είναι και ζήτημα δικής του επιβίωσης.
Το Νέον Αλφαβητάριον διά τα ελληνόπουλα –που θα αντικαταστήσει παλαιότερο Αλφαβητάριο του «Εθνικού Κήρυκα» του 1927– τυπώνεται σε δύο μέρη και διαφημίζεται από την εφημερίδα ως «ο σχολικός και οικογενειακός μεσσίας του αμερικανικού ελληνισμού», ως το βιβλίο που θα κάνει το ελληνόπουλο «να εύρη ενδιαφέρον εις την Ελληνικήν γλώσσαν, να την αγαπήση και να την μάθη». Η καλλιτεχνική του εμφάνιση, η μεθοδικότητά του, το ελκυστικό του περιεχόμενο και η μαγική ατμόσφαιρα της ζωής που αναπαριστά συντελούν ώστε, χάρη στο βιβλίο αυτό, «η Ελληνική γλώσσα εν τη φαντασία του παιδιού συνταυτίζεται με μίαν μαγικήν οντότητα».
Στο πρώτο μέρος το παιδί μαθαίνει τα γράμματα της αλφαβήτας και τους αριθμούς, μαθαίνει να συλλαβίζει και να κάνει πολύ βασικές αριθμητικές πράξεις. Η πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση είναι γοητευτική και ελκυστική, εμπνευσμένη από τις εικονογραφήσεις αμερικανικών παιδικών βιβλίων. Στο δεύτερο μέρος το παιδί, μαθαίνει να διαβάζει μικρά κείμενα. Εδώ αρχίζουν να εισβάλλουν ορισμένα στοιχεία ελληνικού πολιτισμού, τα παιχνίδια τυφλόμυγα και περνά-περνά-η-μέλισσα, ο χάρτης της Ελλάδας, τα ποιήματα «Σημαία» (Ιωάννη Πολέμη) και «Χώμα ελληνικό» (Γεώργιου Δροσίνη), μαζί με εικόνες της γαλανόλευκης και τον Εθνικό Ύμνο του Σολωμού. Η ελληνογλωσσία εξελίσσεται χαριτωμένα με αγαπημένα ποιηματάκια ελλήνων λογοτεχνών που απαντούν και στα αναγνωστικά της Ελλάδας: «Ποτέ δεν θα πειράξω/ τα ζώα τα καϋμένα/ μη τάχα σαν εμένα/ κι’ εκείνα δεν πονούν;» (Ιωάννη Πολέμη), «Από πού είσαι ποταμάκι; Από κείνο το βουνό/ έπεσαν οχτώ σπουργίτες… Τσίρι τίρι, τσιριτρό,/ τσιριτρί/ τσιριτρό!» (Ζαχαρία Παπαντωνίου). Παρότι η εφημερίδα κυκλοφορεί σε καθαρεύουσα, όλα τα κείμενα είναι σε ζωντανή ομιλούμενη δημοτική.
Με το Νέον Αλφαβητάριον, ισχυρίζεται ο «Εθνικός Κήρυκας», «το ελληνόπουλο δεν πηγαίνει πλέον εις συνάντησιν της Ελληνικής γλώσσης με γκρίνια και με κατσούφα, σαν να πρόκειται για πικρό γιατρικό, αλλά με χαμόγελο και με λαχτάρα, σαν να πρόκειται για γλύκισμα».
Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι, Νέα Υόρκη, Αλεξάνδρεια
Οι αξίες και οι μνήμες όλων μας ζωντανεύουν μέσα από τα βιβλία τα οποία γαλούχησαν τα ελληνόπουλα.
Μία νοσταλγική περιδιάβαση στο παρελθόν, τη ζωή και την εκπαίδευση του ελληνισμού της ομογένειας, μέσα από γλαφυρά κείμενα κορυφαίων παιδαγωγών και λογοτεχνών και αριστουργηματικές εικονογραφήσεις.
Η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» προσφέρει στους αναγνώστες της σε πολυτελείς, σκληρόδετες εκδόσεις, αλφαβητάρια και αναγνωστικά που κυκλοφόρησαν στην Κωνσταντινούπολη του τέλους του 19ου αιώνα και στη Σμύρνη πριν από την Καταστροφή, στη Νέα Υόρκη του Μεσοπολέμου, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά τον Εμφύλιο και στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου πριν από τη μεγάλη φυγή των Αιγυπτιωτών στα μέσα του 20ού αιώνα.
Δάσκαλοι, παιδαγωγοί και λογοτέχνες συνεργάζονται με οραματιστές εκδότες και χαρισματικούς εικονογράφους. Ο αναγνώστης θα απολαύσει τρυφερές αφηγήσεις και κλασικά ποιήματα της παιδικής λογοτεχνίας, τα εξαιρετικά ασπρόμαυρα χαρακτικά ή την πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση και, με τα Επίμετρα που συνοδεύουν κάθε τόμο, θα ταξιδέψει σε κέντρα του ελληνισμού όπου η ιστορία της ελληνικής παιδείας συναντιέται με την ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας και του βιβλίου. Ταυτόχρονα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της εκάστοτε ομογένειας, τα αναγνωστικά αυτά δίνουν μια ζωντανή εικόνα της εποχής τους, της ζωής και της κουλτούρας των Ελλήνων έξω από τα όρια της ελλαδικής επικράτειας τους τελευταίους δύο αιώνες.
Με Το Βήμα την Κυριακή 26 Νοεμβρίου Το Νέον Αλφαβητάριον για τα Ελληνόπουλα της Νέας Υόκρης - Από την εφημερίδα «Εθνικός Κήρυκας»
Το Νέον Αλφαβητάριον διά τα ελληνόπουλα της εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης, για τη δημοσιογραφική οικογένεια του «Βήματος» και την ευρύτερη κοινότητα του ελληνόφωνου Τύπου, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα γεγονός της οικογενειακής ιστορίας, που έρχεται από τη δεκαετία του 1930 και τις επιπτώσεις της Μεγάλης Ύφεσης του 1929 για να υπογραμμίσει συνάφειες με την εποχή μας.
Το Νέον Αλφαβητάριον, που τυπώνεται στη Νέα Υόρκη με χρονολογική ένδειξη 1930, δεν θα κυκλοφορήσει πριν από το 1931. Την Πέμπτη 27 Αυγούστου 1931 ο «Εθνικός Κήρυκας» θα ανακοινώσει την έκδοσή του με μια τετράστηλη διαφημιστική καταχώριση, τονίζοντας ότι «είναι πρωτότυπον εις ύλην και καλλιτεχνίαν με 79 πλουσίας εικόνας με οκτώ χρώματα» και ότι στη συγγραφή του «συνειργάσθησαν 25 Έλληνες και Αμερικανοί παιδαγωγοί κατόπιν μελέτης των αρίστων εις το είδος των Αλφαβηταρίων εξ όσων έχουν εκδοθεί εις όλα τα Έθνη και προ πάντων εις την Γερμανίαν, ήτις κρατεί τα σκήπτρα της Παιδαγωγικής Επιστήμης». Το Νέον Αλφαβητάριον κυκλοφορεί σε δύο μέρη και στην πρώτη του σελίδα «δημοσιεύεται αυτόγραφο ενθουσιώδες γράμμα του Υπουργού της Παιδείας, προς τον οποίον υπεβλήθη το έργον προς έγκρισιν». Η αναφορά δεν γίνεται σε αμερικανό υπουργό, αλλά στον υπουργό Παιδείας στην Ελλάδα, τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Δεν είναι το πρώτο αλφαβητάριο, ούτε το πρώτο βιβλίο που εκδίδει η εφημερίδα από το 1915, όταν ο Πέτρος Τατάνης (1884-1959), εύπορος έμπορος και εισαγωγέας καφέ από την Αμαλιάδα, παίρνει την πρωτοβουλία να ιδρύσει εφημερίδα στη Νέα Υόρκη. Για τον έλληνα μετανάστη της εποχής, «η εφημερίδα ήταν ο συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στην Ομογένεια και το εθνικό κέντρο και είχε πολλαπλή σημασία. Ο ελληνικός Τύπος λειτουργούσε ως καθημερινό σχολείο για τη διατήρηση και την καλλιέργεια της γλώσσας». Μεσούντος του εθνικού Διχασμού, ο βενιζελικός Τατάνης ιδρύει ένα φιλοβενιζελικό φύλλο με τη φιλοδοξία να αποτελέσει το αντίπαλον δέος και τον αντίλογο της ήδη επικρατούσας στη Νέα Υόρκη από το 1894 φιλοβασιλικής «Ατλαντίδας». Ο τίτλος και το λογότυπο της νέας εφημερίδας παραπέμπουν στην εφημερίδα «Κήρυξ» των Χανίων, την εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα που είχε ιδρύσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1901. Ωστόσο, ο Τατάνης δεν ενδιαφερόταν μόνο να αντιπολιτευθεί την «Ατλαντίδα» και να προβάλει τις φιλελεύθερες ιδέες και την πραγματοποίηση της Μεγάλης Ελλάδας του μεγαλοϊδεατισμού. Ενδιαφερόταν επίσης για τη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια των μεταναστών στην Αμερική.
Βρισκόμαστε στα μέσα της πρώτης περιόδου (1880-1940) του ελληνικού μεταναστευτικού κύματος προς τις ΗΠΑ. Η πλειονότητα των πρώτων μεταναστών είναι άντρες, οι οποίοι «σχεδίαζαν να εργαστούν σκληρά στην Αμερική για μερικά χρόνια και να κερδίσουν αρκετά χρήματα για να γυρίσουν στα χωριά όπου γεννήθηκαν και να ζήσουν εκεί με σχετική άνεση». Στα τέλη της δεκαετίας του 1910 μεταβάλλεται η σύνθεση του ομογενειακού πληθυσμού και αυξάνεται ο αριθμός των μεταναστριών από την Ελλάδα, «πολλές από τις οποίες ήρθαν ως “νύφες της φωτογραφίας”». Με τη δημιουργία οικογενειών, αρχίζει πλέον να γίνεται επιτακτικότερο το ζήτημα της εκπαίδευσης των ελληνοπαίδων που γεννιούνται στη χώρα από Έλληνες ή από μεικτούς γάμους.
Η ελληνική μιλιέται στο σπίτι και ακούγεται στην εκκλησία. Για την ελληνογλωσσία στις ΗΠΑ μεριμνούν οι ελληνικές κοινότητες, οι οποίες οργανώνουν και νυχτερινά σχολεία. «Οργανωμένη Εκκλησία δεν υπήρχε, μόνο ελληνικές κοινότητες με εκκλησιαστικά λειτουργήματα κατεσπαρμένες σαν τις αρχαίες ελληνικές αποικίες στη Μεσόγειο. Οι δύο τότε ημερήσιες “Ατλαντίδα” και “Εθνικός Κήρυκας” ήσαν οι διδάσκαλοι των μεταναστών».
Παράλληλα, για τον «Εθνικό Κήρυκα», που κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα, η διατήρηση της ελληνοφωνίας και η καλλιέργεια της ελληνογλωσσίας στην Αμερική είναι και ζήτημα δικής του επιβίωσης.
Το Νέον Αλφαβητάριον διά τα ελληνόπουλα –που θα αντικαταστήσει παλαιότερο Αλφαβητάριο του «Εθνικού Κήρυκα» του 1927– τυπώνεται σε δύο μέρη και διαφημίζεται από την εφημερίδα ως «ο σχολικός και οικογενειακός μεσσίας του αμερικανικού ελληνισμού», ως το βιβλίο που θα κάνει το ελληνόπουλο «να εύρη ενδιαφέρον εις την Ελληνικήν γλώσσαν, να την αγαπήση και να την μάθη». Η καλλιτεχνική του εμφάνιση, η μεθοδικότητά του, το ελκυστικό του περιεχόμενο και η μαγική ατμόσφαιρα της ζωής που αναπαριστά συντελούν ώστε, χάρη στο βιβλίο αυτό, «η Ελληνική γλώσσα εν τη φαντασία του παιδιού συνταυτίζεται με μίαν μαγικήν οντότητα».
Στο πρώτο μέρος το παιδί μαθαίνει τα γράμματα της αλφαβήτας και τους αριθμούς, μαθαίνει να συλλαβίζει και να κάνει πολύ βασικές αριθμητικές πράξεις. Η πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση είναι γοητευτική και ελκυστική, εμπνευσμένη από τις εικονογραφήσεις αμερικανικών παιδικών βιβλίων. Στο δεύτερο μέρος το παιδί, μαθαίνει να διαβάζει μικρά κείμενα. Εδώ αρχίζουν να εισβάλλουν ορισμένα στοιχεία ελληνικού πολιτισμού, τα παιχνίδια τυφλόμυγα και περνά-περνά-η-μέλισσα, ο χάρτης της Ελλάδας, τα ποιήματα «Σημαία» (Ιωάννη Πολέμη) και «Χώμα ελληνικό» (Γεώργιου Δροσίνη), μαζί με εικόνες της γαλανόλευκης και τον Εθνικό Ύμνο του Σολωμού. Η ελληνογλωσσία εξελίσσεται χαριτωμένα με αγαπημένα ποιηματάκια ελλήνων λογοτεχνών που απαντούν και στα αναγνωστικά της Ελλάδας: «Ποτέ δεν θα πειράξω/ τα ζώα τα καϋμένα/ μη τάχα σαν εμένα/ κι’ εκείνα δεν πονούν;» (Ιωάννη Πολέμη), «Από πού είσαι ποταμάκι; Από κείνο το βουνό/ έπεσαν οχτώ σπουργίτες… Τσίρι τίρι, τσιριτρό,/ τσιριτρί/ τσιριτρό!» (Ζαχαρία Παπαντωνίου). Παρότι η εφημερίδα κυκλοφορεί σε καθαρεύουσα, όλα τα κείμενα είναι σε ζωντανή ομιλούμενη δημοτική.
Με το Νέον Αλφαβητάριον, ισχυρίζεται ο «Εθνικός Κήρυκας», «το ελληνόπουλο δεν πηγαίνει πλέον εις συνάντησιν της Ελληνικής γλώσσης με γκρίνια και με κατσούφα, σαν να πρόκειται για πικρό γιατρικό, αλλά με χαμόγελο και με λαχτάρα, σαν να πρόκειται για γλύκισμα».
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου