«Πανεπιστήμιο Αθηνών - Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους», λέει στην είσοδο. «1.860 στρέμματα με 9 χλμ. περιφραγμένη περίμετρο. Ο μεγαλύτερος της χώρας και της Ανατολικής Μεσογείου. Δασική έκταση, καταφύγιο άγριας ζωής, ειδικό καθεστώς προστασίας», διευκρινίζει κ. Στέλιος Σούλιος, προϊστάμενος των διοικητικών και οικονομικών υπηρεσιών του Κήπου, με 30ετή προϋπηρεσία. «Οι βοτανικοί κήποι στην Ευρώπη είναι ένας σημαντικός θεσμός. Εχει τις ρίζες του στην εποχή των ανακαλύψεων. Οι θαλασσοπόροι πάντα είχαν στην ομάδα τους φυσιοδίφες, όπως ονομάζονταν. Σκοπός τους, η μελέτη των ειδών στους νέους τόπους, ενώ εισήγαγαν πολλά από αυτά στην Ευρώπη για διάφορες χρήσεις. Οι περισσότεροι βοτανικοί κήποι βρίσκονται σήμερα μέσα στον αστικό ιστό, έχοντας μία ιστορία μέχρι και πέντε αιώνων πίσω. Ελάχιστοι από αυτούς καταλαμβάνουν φυσικό χώρο, όπως ο δικός μας. Ενα τμήμα του παλιού πευκοδάσους, στο νοτιοδυτικό άκρο του κήπου, το οποίο φτάνει ώς τη Μονή Δαφνίου, υπερβαίνει τα 120 χρόνια, όπως το έχουμε χρονολογήσει. Το υπόλοιπο προέρχεται από προσπάθειες αναδασώσεων αλλά και φυσική βλάστηση. Τα σχεδόν 2.000 στρέμματα του Βοτανικού Κήπου Διομήδους αποτελούν τμήμα του όρους Αιγάλεω, με την άγρια πανίδα που βρίσκεται εκεί –αλεπούδες, λαγοί, γεράκια…– να κυκλοφορεί ελεύθερα και να προστατεύεται. Επιπλέον, ευδοκιμεί η αττική χλωρίδα με πάνω από 500 είδη», προσθέτει.
Μπαίνοντας στον Κήπο, η διαφορά θερμοκρασίας αισθητή. «3-4 βαθμοί κάτω», επιβεβαιώνει ο κ. Σούλιος, και αρχίζει να εξιστορεί τη διαδρομή του χώρου στον χρόνο: «Στενός συνεργάτης του Βενιζέλου –διετέλεσε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Ελλάδος– ο Αλέξανδρος Διομήδης συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα. Λάτρης της φύσης ήταν η σύζυγός του, Ιουλία, η οποία, καθώς δεν είχαν παιδιά, τον έπεισε να κληροδοτήσει σεβαστό μέρος της περιουσίας του για τη δημιουργία ενός βοτανικού κήπου – είχε ήδη διαθέσει αρκετά χρήματα για κοινωφελείς σκοπούς. Πράγματι, στη διαθήκη του το 1951 αφήνει ένα σημαντικό ποσό για τον σκοπό αυτό, καθώς και ένα ακίνητο επί της Ρηγίλλης – τα πρώην γραφεία της Ν.Δ. Ο Βοτανικός Κήπος δεν ανήκε στον Διομήδη, αντίθετα με ό,τι πιστεύεται.
Ο ίδιος όριζε στη διαθήκη του τα χρήματα να παραμείνουν για 10 χρόνια δεσμευμένα, ώστε με τους τόκους να αγοραστεί στη συνέχεια η γη.
Χάρη στους εξαιρετικούς χειρισμούς της διοίκησης του Ιδρύματος, ωστόσο, εξασφαλίστηκε αυτός ο χώρος από παραχώρηση του ελληνικού Δημοσίου – προσωρινή στην αρχή, που οριστικοποιήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, εφόσον τηρήθηκε η δέσμευση ότι η διαμόρφωση του Κήπου δεν θα επηρέαζε σε σημαντικό βαθμό το φυσικό δασικό τοπίο. Για τον λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκε περιορισμένη υλοτόμηση πεύκων, κυπαρισσιών και άλλων δασικών ειδών. Στο δε καλλιεργημένο τμήμα του, δημιουργήθηκε ένα οικοσύστημα, όπου συμβιώνουν και αναπτύσσονται αυτοφυή δασικά και καλλιεργούμενα είδη. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό είναι που καθιστά τον Κήπο μία από τις πιο σπάνιες περιπτώσεις Βοτανικού Κήπου παγκοσμίως. Με τη βοήθεια του υπουργείου Γεωργίας και υπό την εποπτεία του καθηγητή Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Μητράκου, ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες δημιουργίας και οργάνωσης του Κήπου, με βάση τα σχέδια της Herta Hammerbacher, καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Κήπων και Τοπίου του Πανεπιστημίου του Βερολίνου – από τις πιο γνωστές στην Ευρώπη την εποχή εκείνη. Το 1975, αφού ολοκληρώθηκαν οι βασικές διαμορφώσεις και αποκτήθηκαν οι πρώτες συλλογές φυτών, ο Βοτανικός Κήπος, ΝΠΙΔ υπό την αιγίδα του ΕΚΠΑ, ανοίγει τις πύλες του στο κοινό».
Ποια ήταν η διαδρομή του Βοτανικού Κήπου από το 1975 ώς σήμερα; «Στην πορεία συνεχίστηκε η διαμόρφωση του χώρου, προστέθηκαν τμήματα ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα. Εμπλουτίστηκαν τα είδη –μέσω αλληλογραφίας με άλλους κήπους στο εξωτερικό, στέλνουμε είδη της ελληνικής χλωρίδας που μας ζητούν και το αντίθετο– παίρνουμε φυτευτικό υλικό. Σήμερα φιλοξενούνται περίπου 4.000 είδη φυτών – ελληνικών και απ’ όλο τον κόσμο. Ο δενδρώνας περιλαμβάνει περίπου 1.000 είδη δένδρων απ’ όλο τον κόσμο, χωρισμένα κατά ηπείρους. Οσα δεν ευδοκιμούν, φιλοξενούνται σε θερμοκήπια, σε ειδικές συνθήκες. Εκτός από το δενδρώνα, υπάρχει το τμήμα των φυτών που έχουν μεγάλη σημασία στην οικονομική ιστορία του ανθρώπου, όπως ο καφές ή η φελλοδρύς, από τον φλοιό της οποίας γίνεται ο φελλός. Υπάρχει ακόμη τμήμα φαρμακευτικών φυτών, ο ανθώνας, με τα ανθοφόρα είδη να αποτελούν το πιο ελκυστικό τμήμα για τους επισκέπτες. Το συστηματικό τμήμα, έχει καθαρά επιστημονική χρήση: τα φυτά είναι τοποθετημένα στον χώρο ανάλογα με τις οικογένειες, τα γένη και τα είδη τους, κατά ομάδες.
Επιπλέον, υπάρχει εργαστήριο και αποθήκη σπόρων». Εχει ληφθεί κάποια ιδιαίτερη μέριμνα για τα ελληνικά είδη σπόρων που απειλούνται; «Ασφαλώς, υπάρχει τράπεζα σπόρων. Αλλωστε, στο πέρασμα των χρόνων, ο ρόλος των βοτανικών κήπων έχει μεταστραφεί. Εκτός από το εντυπωσιακό αισθητικό αποτέλεσμα, βασικός τους ρόλος πλέον είναι να αποτελούν μία αποθήκη σπερμάτων για τη διατήρηση των ειδών, κυρίως της τοπικής χλωρίδας, καθώς πολλά από αυτά είναι απειλούμενα. Μία παρακαταθήκη σπερμάτων, σημαίνει ότι υπάρχει δυνατότητα αναπαραγωγής του είδους οποιαδήποτε στιγμή χρειαστεί».
Ο «Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους», 1,860 στρεμμάτων, είναι ο μεγαλύτερος της χώρας και της Ανατολικής Μεσογείου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου