• Σάββατο, 14 Σεπτεμβρίου, 2019

  .Ακόμη και το Λουξεμβούργο και το Λιχτενστάιν –μικρά σε πληθυσμό σε σχέση με την Ελλάδα– μας ξεπέρασαν στον αριθμό των πατεντών που κατοχύρωσαν το 2018. Η Ελλάδα είχε 120 πατέντες και βρέθηκε στην 38η θέση, το Λουξεμβούργο 455, το Λιχτενστάιν 429. Η Αννα Διαμαντοπούλου, παρουσιάζοντας τον σχετικό πίνακα στους συμμετέχοντες στην ημερίδα του «Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη», υπονόησε το εμφατικό στοιχείο, στο οποίο όλοι συγκλίνουν. «Δεν έχουμε εθνική στρατηγική, πεδία πάνω στα οποία θέλουμε ως χώρα να δώσουμε βάρος. Αυτό απαιτεί πολιτική συναίνεση για υιοθέτηση μακροχρόνιου σχεδίου» τόνισε η κ. Διαμαντοπούλου. «Εχουμε εξαιρετικά μυαλά και ερευνητικές ιδέες, αλλά μάλλον δεν γνωρίζουμε πώς να τα αξιοποιήσουμε, πώς η έρευνα να αποφέρει οικονομικό όφελος», είπε ο υπουργός Ανάπτυξης Αδωνις Γεωργιάδης, συμπληρώνοντας: «Μπορείτε να φανταστείτε τις αντιδράσεις που θα προκαλούσε η απόφαση να δημιουργηθεί μέσα σε ένα ΑΕΙ ένα κέντρο που να συνέδεε την ερευνητική καινοτομία που παρήγαγαν οι άνθρωποι του πανεπιστημίου με την επιχειρηματικότητα. Ωστόσο, η κοινωνία αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία. Η κυβέρνηση έχει να κάνει πολλή δουλειά στα βασικά». Ειδικότερα, χθες το Δίκτυο πραγματοποίησε διευρυμένο πρόγευμα εργασίας, με τη συμμετοχή κυβερνητικών αξιωματούχων, πρυτάνεων, πανεπιστημιακών, ερευνητών, εκπροσώπων μεγάλων επιχειρήσεων και φορέων χρηματοδότησης της καινοτομίας.
  «Το 3% των υψηλότερα αναφερόμενων επιστημόνων είναι Ελληνες, με πάνω από 85% από αυτούς να εργάζονται εκτός συνόρων», παρατήρησε ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Χρίστος Δήμας. Και αυτό από μία χώρα που συνιστά το 0,15% του παγκόσμιου πληθυσμού. Βεβαίως, αυτό αποτελεί απόδειξη της σημαντικής δουλειάς που γίνεται στα ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα αλλά και των παθογενειών του ελληνικού συστήματος, όπου δεν υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την ευελιξία δράσεων και θα περιορίζει τη γραφειοκρατία. «Ο αριθμός των νέων τεχνολογιών και τεχνικών μεθόδων στην Ελλάδα είναι ο μικρότερος στην Ευρώπη. Η επένδυση δημόσιων πόρων στην έρευνα δεν έχει οδηγήσει σε καινοτομίες. Η σύνδεση της έρευνας με την οικονομική ανάπτυξη δεν είναι πολιτικώς ορθή, παρότι στις ανεπτυγμένες χώρες μέχρι και τα 2/3 του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης προέρχεται από την έρευνα και την τεχνολογία. Δύσκολα ένας ιδιωτικός φορέας δεν θα σκεφτόταν να χρηματοδοτήσει ένα πανεπιστημιακό εργαστήριο για να διεξάγει επιστημονική έρευνα σχετική με τα προϊόντα που προωθεί», παρατήρησε ο Σταμάτης Κριμιζής, ακαδημαϊκός, ομότιμος επικεφαλής διευθυντής του τμήματος Διαστημικής στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής (APL) του πανεπιστημίου Johns Hopkins.
  Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΣΕΒ κ. Θεόδωρος Φέσσας αναφέρθηκε στην πρόσφατη μελέτη του ΣΕΒ για τη σύνδεση επιχειρήσεων και ερευνητικών ιδρυμάτων, τονίζοντας τη σημασία προτάσεων όπως η χορήγηση φορολογικών κινήτρων σε μία επιχείρηση για την ανάπτυξη των ερευνητικών τους τομέων. «Το European Innovation Scoreboard για το 2019 δείχνει ότι υστερούμε στη δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος για την καινοτομία, στην προσέλκυση ξένων διδακτορικών φοιτητών, στις δαπάνες του ιδιωτικού τομέα για έρευνα και ανάπτυξη, στην προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, στις εξαγωγές προϊόντων τεχνολογίας» ανέφερε κ. Δήμας, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση θα προωθήσει, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία δύο κέντρων καινοτομίας μέσω ΣΔΙΤ, θα προκηρύξει πρόγραμμα για την ενίσχυση των συνεργατικών ερευνητικών σχημάτων, θα στηρίξει τους νέους ερευνητές με φορολογικά και μισθολογικά κίνητρα, θα προχωρήσει σε αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων κατά το πρότυπο του ευρωπαϊκού προγράμματος Horizon. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάθε ένα ευρώ που επενδύεται σε έρευνα αιχμής μέσα από τα προγράμματα Horizon 2020 και Ηorizon Europe μπορεί να επιστρέψει στην πραγματική οικονομία 11 ευρώ!
  
  Κίνδυνος «αυτοκτονίας καριέρας»
  Στερούνται δυνατοτήτων και προοπτικής τα ελληνικά ερευνητικά οικοσυστήματα; Το ερώτημα διέτρεξε όλες τις εισηγήσεις των ομιλητών. «Τα στατιστικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: στο μισό εκατομμύριο Ελληνες “νεο-μετανάστες” συγκαταλέγεται τεράστιος αριθμός επιστημόνων και ερευνητών που, στην αρχή ή στο μέσον της καριέρας τους, έφυγαν στο εξωτερικό. Περισσότεροι από 18.000 Ελληνες γιατροί εργάζονται εκτός Ελλάδας, ενώ εντός των συνόρων ένας στους τρεις με τέσσερις γιατρούς είναι άνεργος ή υποαπασχολούμενος», απαντά ο κ. Γεώργιος Χρούσος, ομότιμος καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επικεφαλής στην έδρα της UNESCO για την εφηβική υγεία.
  Ο πανεπιστημιακός, μιλώντας στην ημερίδα εργασίας, περιέγραψε με αδρές γραμμές τη... μοίρα των Ελλήνων επιστημόνων, κάνοντας λόγο ακόμη και για τον κίνδυνο της «αυτοκτονίας καριέρας». «Υποστηριζόμενοι οι δύο από τους τρεις από την οικογένειά τους ή από υποτροφία από κοινωφελές ίδρυμα, οι ταλαντούχοι νέοι επιστήμονες, η πιο καίρια, πραγματική αλλά συχνά πιο ανώνυμη και πιο αδικημένη dream team της χώρας, μετατρέπονται σε αναζητητές αναιμικών “υποκατώτατων μισθών”. Πολλοί άλλοι εγκαταλείπουν την προοπτική για μεταπτυχιακές σπουδές, ιδίως αν προέρχονται από αδύναμα οικονομικά στρώματα. Ομως, αν σε αυτούς κρύβεται ο επόμενος Παπανικολάου ή Καραθοδωρή; Σε μεταδιδακτορικό επίπεδο, η πολυετής αναμονή για την αίτηση, κρίση και λήψη μιας θέσης σε ΑΕΙ θα χαρακτηριζόταν σε άλλες χώρες “αυτοκτονία καριέρας”».
  Θεμελιώδες πρόβλημα είναι και ο κατακερματισμός και η έλλειψη συνεργασίας πανεπιστημιακών σχολών και ερευνητικών κέντρων με ίδιο ή παραπλήσιο αντικείμενο ερευνών. Από την άλλη, σύμφωνα με τον κ. Χρούσο, «βασική αδυναμία είναι η απουσία συνεχούς τεκμηρίωσης για την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων στην έρευνα. Επίσης, η πολιτική έρευνας και η χρηματοδότηση διασπείρονται σε πολλούς τομείς, χωρίς συνοχή και στρατηγική προεπιλογή των πλέον καινοτόμων αξόνων και εθνικών προτεραιοτήτων με χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον δεκαπενταετίας. Για παράδειγμα, η αγροτική και η θαλάσσια έρευνα που σχετίζονται με την υγεία μας έργω και πράξει δεν έχουν ακόμα οριστεί ως στρατηγικές προτεραιότητες στη χώρα».
  Τον οδικό χάρτη επίλυσης των διοικητικών εμποδίων και την εφαρμογή πετυχημένων μοντέλων από το εξωτερικό παρουσίασε ο πρώην γενικός γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας και διευθυντής της Seven Sigma Innovation Κώστας Κοκκινοπλίτης, τονίζοντας ότι «απαιτείται εντοπισμός δραστηριοτήτων – κλάδων που παρουσιάζουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα (π.χ. υγεία - φάρμακα) και σχεδίαση νέας προγραμματικής περιόδου, με μία εθνική στρατηγική για τους τομείς στους οποίους πρέπει να εστιάσει η έρευνα και όχι 13 περιφερειακές στρατηγικές και μία ακόμη, η εθνική», όπως συμβαίνει. Βεβαίως, μια τέτοια πολιτική εξυπηρετεί τη διασπάθιση των κονδυλίων και με τοπικιστικά, και γιατί όχι, μικροκομματικά κριτήρια...
  «Χρειαζόμαστε την υπέρβαση»
  «Βλέπουμε πολύ έξυπνες και πρωτοποριακές ιδέες μέσα από τις προτάσεις που κατατίθενται στο Big Pi Ventures. Με διαφορετικό βαθμό ωριμότητας και κενά στη νοοτροπία και γνώση που πρέπει να καλυφθεί, ωστόσο, η ιδέα είναι η βασική ύλη, τα άλλα λύνονται», λέει στην «Κ» η κ. Εύη Χατζηανδρέου, επιστημονική σύμβουλος στο «Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη» και στο Big Pi Ventures, το οποίο αποτελεί επενδυτικό κεφάλαιο σε ευρύτερο φάσμα τεχνολογιών. «Εχω σκεφτεί πολλές φορές ότι για ορισμένες εξ αυτών των ιδεών εάν ήταν κάπου αλλού, για παράδειγμα, στο Ισραήλ ή στην Αμερική, θα είχαν ήδη καταφέρει να κερδίσουν εκατομμύρια ή και να είναι στο χρηματιστήριο του Nasdaq. Στην Ελλάδα, χρειαζόμαστε την υπέρβαση», προσθέτει η κ. Χατζηανδρέου.
  Βεβαίως, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ερευνητών ή πανεπιστημιακών που μετείχαν στη χθεσινή συνάντηση, οι οποίοι επεσήμαναν τα σημαντικά επιτεύγματα ελληνικών ερευνητικών κέντρων και ομάδων. Μεγάλο πρόβλημα και τροχοπέδη είναι ο κατακερματισμός και η πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων, των πόρων, των υποδομών και του ερευνητικού δυναμικού. «Στην έρευνα και στην καινοτομία εμπλέκονται πολλά υπουργεία. Η αναδιάρθρωση και ο εξορθολογισμός της δομής και της διακυβέρνησης του ερευνητικού οικοσυστήματος είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ο συντονισμός των υπουργείων μέσω διυπουργικής επιτροπής είναι απαραίτητος, καθώς έχουμε δει κατά το παρελθόν πολύ συχνά κάθε υπουργείο να διαχειρίζεται τα κονδύλια κατά το μικροκομματικό δοκούν, για να εξυπηρετήσει την εκλογική πελατεία κάθε υπουργού», παρατήρησε ο Μιχάλης Χαλιάσος, καθηγητής Οικονομικών στο Goethe University στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας.
  Η αναποτελεσματικότητα στον συντονισμό, στη λειτουργία και στη διαχείριση πόρων στιγματίζει τον χώρο της έρευνας, στον οποίο σαφώς η έννοια της επιχειρηματικότητας δεν είναι και από τις πιο... δημοφιλείς. «Ερευνητικά αποτελέσματα και ιδέες υπάρχουν. Ομως λίγοι ερευνητές είναι αποφασισμένοι να μεταπηδήσουν σε startups. Δηλαδή, να φύγουν από το εργαστήριο και να πάνε σε startups», ανέφερε ο Αρίστος Δοξιάδης, συντονιστής του επενδυτικού fund Big Pi, ο οποίος ανέπτυξε τα νέα δεδομένα για τη χρηματοδότηση και τη θεσμική λειτουργία των startup επιχειρήσεων.
  Το πιο μεγάλο κενό βέβαια, σύμφωνα με τον κ. Δοξιάδη, είναι να επιταχυνθεί ο μηχανισμός χρηματοδότησης των πατεντών που προκύπτουν από τα ερευνητικά κέντρα. «Το ζητούμενο είναι το πού θα κατανεμηθούν οι πόροι αλλά και με ποιες διαδικασίες, ώστε να διασφαλίζονται η αμεροληψία και η αριστεία», προσέθεσε η κ. Χατζηανδρέου. Ο δρόμος είναι μακρύς και απαιτούνται άλματα. Πρόκειται για μεταρρύθμιση που, όσο καθυστερεί, τόσο πολλαπλασιάζεται η αναγκαιότητά της. Και όπως δήλωσε η κ. Χατζηανδρέου: «Πολλές φορές ακούω ιδέες ευφυείς από ελληνικές ερευνητικές ομάδες και σκέφτομαι ότι μπορεί να χαθούν ή κάποιος άλλος να τις προλάβει, εάν δεν βιαστούμε...».
• ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ