Διαφωνία κυβέρνησης, τραπεζών για το σχέδιο «Ηρακλής»

Τρίτη, 8 Οκτωβρίου, 2019


ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΗΡΑΣ, ΕΥΓΕΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΗ

Χειριστής της υπόθεσης του APS ανέλαβε ο υφυπουργός Οικονομικών Γ. Ζαββός με στόχο να την ξεκολλήσει από το τέλμα στο οποίο είχε περιέλθει.

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Ενας έμπειρος ερευνητής αεροπορικών ατυχημάτων γνωρίζει ότι οι αιτίες ενός ατυχήματος είναι πάντα περισσότερες από μία. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του μηχανισμού μείωσης των κόκκινων δανείων με κρατικές εγγυήσεις (asset protection scheme – APS) που αποκτά όλο και πιο έντονα τα χαρακτηριστικά ενός ατυχήματος: το αεροσκάφος –το APS– από τη φύση και τον σχεδιασμό του είναι δύσκολο στον χειρισμό του. Επίσης, πρέπει να πετάξει σε δύσκολες συνθήκες, δηλαδή σε ένα αυστηρό ευρωπαϊκό κανονιστικό περιβάλλον, σε ένα τραπεζικό σύστημα οι τράπεζες του οποίου έχουν όλες τα προβλήματά τους, αλλά όχι της ίδιας έντασης, και συχνά άλλες προτεραιότητες. Τέλος, είναι προφανές πλέον ότι η συνεργασία του πληρώματος, δηλαδή των κυβερνητικών στελεχών που χειρίζονται την υπόθεση και των τραπεζιτών, είναι προβληματική.

Το APS είχε μια δύσκολη απογείωση, μια μακρά πτήση με πολλές αναταράξεις και τελευταία κινδυνεύει να προσγειωθεί ανώμαλα.

Η παντοδύναμη DG Comp

Χειριστής της υπόθεσης του APS ανέλαβε ο υφυπουργός Οικονομικών Γ. Ζαββός, με στόχο να την ξεκολλήσει από το τέλμα στο οποίο είχε περιέλθει. Νομικός με μακρά εμπειρία σε τραπεζικά θέματα και πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος της Κομισιόν, ο κ. Ζαββός εστίασε στο να διαμορφωθεί ένα σχήμα που θα μπορέσει να πάρει επιτέλους την έγκριση της παντοδύναμης, υπό την επίτροπο Βεστάγκερ, Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού. Ευθύς εξαρχής, το APS βασιζόταν στο αντίστοιχο ιταλικό μοντέλο που είχε προ ετών εγκριθεί από την κοινοτική γραφειοκρατία. Ωστόσο, επειδή η Ελλάδα είχε χαμηλή πιστοληπτική διαβάθμιση και οι ελληνικές τράπεζες αναλογικά περισσότερα κόκκινα δάνεια από τις ιταλικές, εάν υιοθετείτο ο ίδιος τρόπος υπολογισμού του τόκου που θα πληρώνουν οι τράπεζες στο Δημόσιο για τις εγγυήσεις, το κόστος θα ήταν ασύμφορο. Επί της προηγούμενης κυβέρνησης ακόμη, το υπουργείο Οικονομικών και ο σύμβουλός του JP Morgan πρότειναν διάφορα υβριδικά μοντέλα τιμολόγησης, τα οποία, ωστόσο, προσέκρουαν στις αντιρρήσεις της Κομισιόν. Η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού ήθελε η τιμολόγηση του κόστους των κρατικών εγγυήσεων να γίνεται με όρους αγοράς, προκειμένου να μη θεωρηθεί κρατική ενίσχυση. Κι επειδή το μόνο εγκεκριμένο μοντέλο ήταν το ιταλικό, που λάμβανε ως βάση υπολογισμού το ασφάλιστρο έναντι πιστωτικού κινδύνου (CDS), θα έπρεπε και το ελληνικό ΑPS να μοιάζει με αυτό.

H ζωή έλυσε το πρόβλημα, καθώς τα ελληνικά CDS πήγαν καλά και το επιτόκιο για τις κρατικές εγγυήσεις, από 3,2% που ήταν όταν ξεκίνησαν οι συζητήσεις, υποχώρησε στο 1,7%. Με το κόστος σε αυτά τα χαμηλά επίπεδα πλέον, ο κ. Ζαββός συμφώνησε με την DG Comp, με τη βεβαιότητα ότι κλείνει μια υπόθεση που εκκρεμούσε επί μακρόν, ότι προσφέρει στις τράπεζες ένα εργαλείο το οποίο αναμένουν ασμένως οι ίδιες, οι εποπτικές αρχές (ΕΚΤ - SSM) και οι αγορές, και το οποίο, βεβαίως, είχε εξαγγείλει ο πρωθυπουργός. Κάποιοι του καταλόγισαν ότι βιάστηκε να πανηγυρίσει, και δικαιώθηκαν.

Ενώ αναμενόταν απλώς η ανακοίνωση της έγκρισης του APS από την Κομισιόν, οι τράπεζες ανακάλυψαν πως στο μοντέλο υπάρχουν διάσπαρτες νάρκες, που χτυπούν τα κεφάλαιά τους και την κερδοφορία τους. Καταλογίζουν δε στον κ. Ζαββό πως μέχρι την περασμένη Πέμπτη «δεν είχαμε δει ούτε το εξώφυλλο του “Ηρακλή”». Το σχέδιο βαπτίστηκε «Ηρακλής», παραπέμποντας ενδεχομένως σε έναν από τους άθλους του μυθικού ήρωα, τον καθαρισμό των στάβλων του Αυγεία από την κόπρο 3.000 βοδιών. Εν προκειμένω, τον καθαρισμό των χαρτοφυλακίων των τραπεζών από 30 δισ. ευρώ κόκκινων δανείων. «Δεν ισχύει. Ημασταν σε συνεχείς διαβουλεύσεις με τις τράπεζες», λένε από την πλευρά του υφυπουργού.

Επιπλέον, οι τράπεζες υποστηρίζουν πως ο κ. Ζαββός, προκειμένου να κλείσει το θέμα, δέχθηκε το ιταλικό μοντέλο χωρίς παρεκκλίσεις. Κι αυτό καθιστά συνολικά υψηλό το κόστος συμμετοχής μιας τράπεζας σε αυτό, χωρίς το ανάλογο όφελος.

Κατά τους τραπεζίτες, τα προβληματικά σημεία είναι:

Ποιος θα πληρώνει τον τόκο για την εγγύηση, η τράπεζα ή το όχημα στο οποίο θα μεταβιβαστούν τα κόκκινα δάνεια; Οι τράπεζες θέλουν να πληρώνουν οι ίδιες τον τόκο, γιατί εάν τον πληρώνει το όχημα, τότε θα πρέπει να εγγράψουν λογιστικά το σύνολο των τόκων άμεσα στους ισολογισμούς τους. Αυτό είναι ένα κρίσιμο θέμα, γιατί, όπως υποστηρίζουν, πλήττει την κερδοφορία και τα κεφάλαιά τους και ακυρώνει το όποιο όφελος της απαλλαγής τους από τα κόκκινα δάνεια. Αν εμφανίσουν δε ζημία, τότε ενεργοποιούνται οι ρήτρες που διέπουν τον αναβαλλόμενο φόρο (DTC). Με βάση τον υφιστάμενο νόμο, εάν μια τράπεζα εμφανίσει μια χρονιά ζημίες, τότε υποχρεούται να κάνει αύξηση κεφαλαίου κατά το ύψος της ζημίας υπέρ του Δημοσίου. Οι τράπεζες πρότειναν να πληρώνουν αυτές τον τόκο και μάλιστα να τον συμψηφίζουν με τον αναβαλλόμενο φόρο. Από την πλευρά του κ. Ζαββού υποστηρίζουν πως διερευνήθηκε η δυνατότητα αυτή, αλλά προσέκρουσε και πάλι στην DG Comp και στην κοινοτική οδηγία περί ανάκαμψης και εξυγίανσης τραπεζών (BRRD).

Η αξιολόγηση πιστωτικού κινδύνου των δανείων εκείνων που θα πάρουν κρατική εγγύηση. Κατά πληροφορίες, τουλάχιστον μία τράπεζα –γιατί δεν έχουν όλες τις ίδιες προτεραιότητες και τις ίδιες ανησυχίες– πίεζε να αρκεί βαθμολογία Β. Το σχέδιο προβλέπει βαθμολογία τουλάχιστον ΒΒ. «Εγώ δεν πρόκειται να δώσω την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου για σκουπίδια», φέρεται να είπε σε συνεργάτες του ο κ. Ζαββός.

Οι τράπεζες έχουν κλείσει γύρω στις επτά τιτλοποιήσεις με τους επενδυτές κι αν υιοθετηθεί το σχήμα Ζαββού, πρέπει να ξανανοίξουν από την αρχή και με μεγαλύτερο κόστος. «Τις τεχνικές λεπτομέρειες τις καθορίζει ο νόμος. Αν δεν συμμετάσχουν, είναι δική τους υπόθεση. Το σχήμα είναι εθελοντικό. Ο SSM μου ζήτησε να συμμετάσχουν και οι τέσσερις τράπεζες. Οποιος μπορεί να πάει μόνος του, ας πάει. Οποιος δεν θέλει να μπει γιατί έχει σκουπίδια ή καταγγελμένα δάνεια που δεν μπορούν να μπουν μέσα, θα τα παρκάρει απέξω. Αυτός που ξέρει το συμφέρον του ενόψει των stress tests, θα σπεύσει να μπει», φέρεται να είπε ο Ζαββός. Τραπεζικά στελέχη υποστηρίζουν ωστόσο πως το εθελοντικό είναι προσχηματικό. Δέχονται πιέσεις, λένε, να συμμετάσχουν, γιατί η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να υλοποιήσει το σχέδιο.

Ο ρόλος των θεσμών

Την ίδια ώρα, οι αρμόδιοι ευρωπαϊκοί θεσμοί (SSM και DG Comp) κάνουν αυτό που οι γραφειοκρατίες ξέρουν να κάνουν καλύτερα: τους πάντες έξαλλους. Ο SSM θέλει να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν το σχήμα και να μπουν σε αυτό οι τράπεζες, καθώς έρχονται τα stress tests. Ταυτόχρονα όμως, με επιστολή του στον κ. Ζαββό, προειδοποιεί ότι με το σχήμα που έχει επιλεγεί ενδέχεται να υπάρχουν επιπτώσεις στην κεφαλαιακή βάση των τραπεζών. Είναι η DG Comp, όμως, που επιβάλλει μέθοδο η οποία έχει επίπτωση στα κεφάλαια των τραπεζών. Αλλά, ο SSM δεν απευθύνεται σε αυτή. Η μια γραφειοκρατία σέβεται τα όρια της άλλης.

Μετά τη σύσκεψη της Πέμπτης υπό τον υπουργό Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρα με τις διοικήσεις των τραπεζών, όπου σύμφωνα με τραπεζίτη «ο καθένας έλεγε τον πόνο του», η κυβέρνηση αποφάσισε να προσπαθήσει να φέρει σε επικοινωνία τον SSM και την DG Comp, μήπως βρεθεί κάποια λύση. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν είναι απίθανο. Εχουν καλλιεργηθεί τόσες προσδοκίες για το APS, που κανένας από τους εμπλεκομένους δεν αισθάνεται έτοιμος να αναλάβει το ρίσκο μιας ανώμαλης προσγείωσης.

KAΘHMEΡINH