Η επόμενη Πρόεδρος της Δημοκρατίας

• 

Πέμπτη, 9 Ιανουαρίου, 2020

ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ 

Η «προεδρολογία» βρίσκεται στο κρεσέντο της.

Κάποιοι νομίζουν ότι στην κοινωνία μας δεν υπάρχουν έμφυλες διακρίσεις. Ότι ο νόμος αντιμετωπίζει άνδρες και γυναίκες ισότιμα και πως, ως εκ τούτου, έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις και άρα τίποτε άλλο δεν χρειάζεται να γίνει. Η κοινωνία μας είναι δίκαια, και όποιος γκρινιάζει ή διαμαρτύρεται είναι υπερβολικός. Φυσικά, οι άνδρες που τα πιστεύουν αυτά κάνουν λάθος. Οι έμφυλες διακρίσεις υπάρχουν σε όλες τις χώρες του κόσμου, ακόμα και σε αυτές όπου η ισότητα είναι νομικά κατοχυρωμένη. Υπάρχει το ένα άκρο, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία ή το Σουδάν, ας πούμε, όπου οι γυναίκες ζουν σε ένα καθεστώς που μοιάζει με τη δουλεία, αλλά στο άλλο άκρο ασφαλώς δεν έχουμε το αντίθετο (κοινωνίες όπου οι άνδρες ζουν σε ένα καθεστώς που μοιάζει με δουλεία) αλλά ούτε καν κοινωνίες στις οποίες οι γυναίκες απολαμβάνουν ισότιμα όλες τις ελευθερίες που απολαμβάνουν οι άνδρες. Και οι Νορβηγίδες (η Νορβηγία βρίσκεται στο #1 του δείκτη “Women Peace and Security” του GIWIPS) υφίστανται διακρίσεις.

Το γιατί το εξηγεί εξαιρετικά και εξαντλητικά γλαφυρά το “Αόρατες Γυναίκες”, ένα πρόσφατο βιβλίο της βρετανής δημοσιογράφου και ακτιβίστριας Κάρολιν Κριάδο Πέρες. Η Πέρες συγκέντρωσε τα συμπεράσματα εκατοντάδων εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους επιστημονικών ερευνών, οι οποίες τεκμηριώνουν ξανά και ξανά μια καθολική, οικουμενική αλήθεια: ότι ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος για τους άνδρες. Ότι ως βασικό πρότυπο του ανθρώπινου είδους θεωρείται ο άνδρας και πως ο πολιτισμός μας έχει χτιστεί γύρω από αυτή την παραδοχή. Γι’ αυτό το λόγο δεν υπάρχει ισότητα: επειδή ο κόσμος μας έχει φτιαχτεί μόνο για ένα από τα δύο φύλα.

Κανένα από τα στοιχεία που συγκεντρώνει η Πέρες δεν αποδεικνύει από μόνο του αυτή την πραγματικότητα. Πολλά μοιάζουν μικροπράγματα αν τα ακούσει κανείς μεμονωμένα (η θερμοκρασία στα γραφεία είναι προγραμματισμένη για τις ανάγκες του σώματος 40χρονων ανδρών, τα κινητά είναι σχεδιασμένα για ανδρικά χέρια και ανδρικές τσέπες παντελονιών) αλλά κάποια είναι σοβαρότερα θέματα, όπως το ότι οι προδιαγραφές ασφάλειας των αυτοκινήτων είναι σχεδιασμένες για ανδρικά σώματα, με αποτέλεσμα, παρά το γεγονός ότι οι άνδρες τρακάρουν πολύ συχνότερα αναλογικά, οι γυναίκες να τραυματίζονται σοβαρά σχεδόν 50% πιο συχνά.

Όλα μαζί όμως δίνουν τη συνολική εικόνα μιας πραγματικότητας που κανένας άνδρας δεν μπορεί να αντιληφθεί, επειδή κανένας άνδρας δεν έχει ποτέ μια τέτοια εμπειρία του κόσμου. Δεν υπάρχει καλύτερη αποτύπωση αυτής της αλήθειας από την πολιτισμική απεικόνιση του είδους μας στην τέχνη, στα ΜΜΕ, ακόμα και στον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας.

Σε μια έρευνα σε 25.439 χαρακτήρες παιδικών εκπομπών διαπιστώθηκε ότι μόνο το 32% είναι γυναίκες και κορίτσια -στους μη-ανθρώπινους χαρακτήρες, δε, το ποσοστό των θηλυκών ήταν 13%. Στη συντριπτική πλειοψηφία των ταινιών και την τηλεοπτικών σειρών οι πρωταγωνιστές είναι άντρες και, ακόμα και όταν δεν είναι, οι άντρες λένε τις περισσότερες ατάκες και άνδρες εμφανίζονται για περισσότερο χρόνο στην οθόνη. Παρ΄όλο που το ίδιο ποσοστό ανδρών και γυναικών παίζουν videogames, μόνο το 3,3% των πρωταγωνιστών σε videogames είναι γυναίκες, καθώς θεωρείται δύσκολο για έναν άνδρα παίκτη να ταυτιστεί με γυναίκα χαρακτήρα, ενώ το ανάποδο θεωρείται αναμενόμενο. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Παρακολούθησης Παγκόσμιων Μέσων, το 2015 “οι γυναίκες αποτελούσαν μόνο το 24% των ατόμων για τα οποία ο κόσμος άκουσε, διάβασε ή είδε σε εφημερίδες, τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές ειδήσεις”. Και αυτό το ποσοστό δεν αυξάνεται -ήταν το ίδιο και το 2010.

Αυτή η διάκριση, λέει η Πέρες στο βιβλίο, είναι ενσωματωμένη ακόμα και στην ίδια την ανθρώπινη γλώσσα. Στις περισσότερες γλώσσες και ειδικά σε αυτές που έχουν ασημάδευτα γραμματικά γένη, οι λέξεις αναφέρονται εξ’ ορισμού σε αρσενικά και, αν κάποιος θέλει να αναφερθεί σε θηλυκά, πρέπει να το προσδιορίσει επεξηγηματικά. Στη δική μας τα παραδείγματα είναι άπειρα. Δείτε, για παράδειγμα, τις λέξεις που χρησιμοποιώ σε αυτό εδώ το κείμενο, ή σκεφτείτε τις λέξεις “βουλευτής”, “πιλότος”, “γιατρός”. “Πρόεδρος”. Όταν ερευνητές δείχνουν σε παιδιά τη λέξη “επιστήμονας” και τους ζητούν να ζωγραφίσουν μια απεικόνιση της, το 72% ζωγραφίζει έναν άντρα.

“Αυτή η βαθιά ανδροκρατούμενη κουλτούρα”, γράφει η Πέρες, “έχει οδηγήσει στην αντιμετώπιση της αρσενικής εμπειρίας, της αρσενικής προοπτικής ως καθολικής, ενώ η γυναικεία εμπειρία -η εμπειρία του μισού παγκόσμιου πληθυσμού δηλαδή- θεωρείται πιο ειδική”.

Κι αυτός είναι ο πυρήνας του προβλήματος. Η Πέρες περιγράφει το γυναικείο φύλο ως “αόρατο” στην παγκόσμια ιστορία, στα ΜΜΕ, στο δημόσιο διάλογο, στα δεδομένα και τα στοιχεία που μελετούν οι ερευνητές. Ο μισός πληθυσμός είναι σα να μην υπάρχει, ακόμα κι όταν το νομικό καθεστώς είναι λυμένο.

Η χώρα μας δεν είναι σα τη Σαουδική Αραβία, αλλά δεν είναι και σαν τη Νορβηγία. Στο δείκτη “Women Peace and Security” είμαστε στο νούμερο 51. Εδώ έχουμε τα χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

5 στα 51 μέλη της ελληνικής κυβέρνησης είναι γυναίκες.

11 από τους 58 Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείς της κυβέρνησης είναι γυναίκες.

1 από τους 13 περιφερειάρχες είναι γυναίκα.

1 από τους 6 αρχηγούς κομμάτων που εξελέγησαν στη Βουλή είναι γυναίκα.

61 από τους 300 βουλευτές είναι γυναίκες.

5 από τους 21 ευρωβουλευτές είναι γυναίκες.

19 από τους 332 δημάρχους είναι γυναίκες.

Ισότητα δεν υπάρχει. Ισότιμη συμμετοχή δεν υπάρχει. Οι ελληνίδες παραμένουν “αόρατες”. Πώς λύνεται αυτό; Πώς το πιάνεις; Από πού ξεκινάς; Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση, η οποία αξίζει να συνεχίσει να γίνεται. Αλλά υπάρχει μια μικρή, συμβολική αλλά σημαντική αρχή που πρέπει να γίνει.

Το πολιτικό μας σύστημα όπως λειτουργεί σήμερα δίνει την απόλυτη αρμοδιότητα στον πρωθυπουργό να επιλέξει και να προτείνει τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. (Προσέξατε τη φράση; Έγραψα “τον επόμενο”, επειδή αυτό είναι το δόκιμο και όλοι καταλαβαίνουν ότι με το αρσενικό εννοώ εξ’ ορισμού και τα δύο φύλα. Αν έγραφα “την επόμενη” θα σας ξένιζε, θα έπρεπε να το διευκρινήσω). Σε λίγες ημέρες, λοιπόν, ο πρωθυπουργός θα ανακοινώσει την πρόταση του. Είναι απαραίτητο φέτος, με αυτή την αφορμή, σε αυτή τη θέση, οι γυναίκες να πάψουν να είναι αόρατες. Ο επόμενος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας πρέπει να είναι μια γυναίκα.