Αλκυονίδες ημέρες ονομάζονται οι ημέρες καλοκαιρίας (ηλιοφάνεια με νηνεμία ή ασθενείς ανέμους) μέσα στην καρδιά του χειμώνα και μεταφορικά οι ευτυχισμένες ημέρες ανάμεσα σε δύσκολες και δυσάρεστες περιστάσεις (Halcyon Days στα αγγλικά). Σχετικό το δίστιχο του ποιητή Γεωργίου Δροσίνη: Και στης ζωής τους πιο βαριούς χειμώνες / Αλκυονίδες μέρες καρτερώ.

Ο Μύθος

Η ονομασία τους προέρχεται από τη μυθική Αλκυόνη, κόρη του βασιλιά των ανέμων Αίολου. Σύμφωνα με το έργο «Αλκυών», που αποδίδεται στο Λουκιανό, η Αλκυόνη μετά το θάνατο του συζύγου της Κήυκα αναζητούσε μάταια το πτώμα του. Οι θεοί τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν στο ομώνυμο πουλί (κοινώς ψαροπούλι, θαλασσοπούλι ή μπιρμπίλι).
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου, η Αλκυόνη έπεσε στη θάλασσα, μόλις τα κύματα έφεραν το πτώμα του συζύγου της στην πατρίδα του Οίτη. Οι θεοί θέλοντας να διαιωνίσουν την αληθινή συζυγική αγάπη, τους μεταμόρφωσαν σε πουλιά. Από τότε, η Αλκυόνη γεννούσε τα αυγά της στην ακροθαλασσιά, όπου όμως οι νεοσσοί της παρασύρονταν και χάνονταν από τα κύματα.
Ο Δίας κάποτε τη λυπήθηκε και αποφάσισε να στέλνει μέσα στην καρδιά του χειμώνα, την εποχή που η Αλκυόνη επωάζει τα αυγά της, 14 ημέρες καλοκαιρίας και διέταξε τον Αίολο να συγκρατεί αυτές τις ημέρες τους ανέμους. Έτσι, το χρονικό αυτό διάστημα ονομάστηκε Αλκυονίδες Ημέρες. Αναφορές του μύθου της Αλκυόνης υπάρχουν στο έργο των ρωμαίων συγγραφέων Οβίδιου, Υγίνου και Βιργιλίου.

Η Επιστήμη

Επιστημονικά, οι αλκυονίδες ημέρες είναι ένα καιρικό φαινόμενο της χειμερινής περιόδου, που παρατηρείται στις νότιες περιοχές του ιταλικού και ιδιαίτερα του ελληνικού χερσαίου και νησιωτικού χώρου. Είναι γνωστό από την αρχαιότητα, καθώς υπάρχουν αναφορές στον Αριστοτέλη («Περί ζώων ιστορίαι») και τον Αιλιανό («Περί ζώων ιδιότητος»).
Εμφανίζεται σε σειρές διαδοχικών ημερών και χαρακτηρίζεται από αίθριο καιρό και νηνεμία ή το πολύ ασθενείς ανέμους. Παρατηρείται στα μέσα του χειμώνα και ιδιαίτερα τον Ιανουάριο, σύμφωνα με σχετική μελέτη (1896) του καθηγητή Αστρονομίας Δημήτριου Αιγινήτη (1865-1936), ενώ το 1957 σε ανάλογη μελέτη του, ο καθηγητής Μετεωρολογίας Λεωνίδας Καραπιπέρης (γ. 1908) υποστήριξε ότι οι αλκυονίδες ημέρες εμφανίζονται κατά το διάστημα από 15 Δεκεμβρίου έως 15 Φεβρουαρίου.
Τις τελευταίες δεκαετίες με την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας παρατηρείται επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ιδίως στα αστικά κέντρα, κατά τη διάρκεια των αλκυονίδων ημερών. Οι ανεμολογικές συνθήκες, που επικρατούν την περίοδο αυτή, ευνοούν την εμφάνιση υψηλών τιμών ατμοσφαιρικής ρύπανσης.