Ανάλυση: Πώς ο κορωνοϊός επηρεάζει την Εκκλησία

Δευτέρα, 27 Απριλίου, 2020

Του Θεοδώρου Καλμούκου 

Με ξεχωριστά συναισθήματα βίωσαν και οι ιερείς στις άδειες από πιστούς εκκλησίες τη μοναξιά του εγκλεισμού αυτές τις άγιες μέρες. Στη φωτογραφία ιερέας στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Λευκωσία κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας (AP Photo/Petros Karadjias).

Το ξέσπασμα της λοιμικής του κορωνοϊού ήταν επόμενο και αναπόφευκτο να επηρεάσει όλη την καθημερινότητα ή αν προτιμάτε τη ρουτίνα της ζωής μας και φυσικά και τον εκκλησιαστικό μας βίο για τον οποίον θα κάνουμε μερικές επισημάνσεις στη σημερινή μας ανάλυση ως κέντρισμα για σκέψεις.

Κατ’ αρχήν το κλείσιμο των ναών και μάλιστα κατά τη διάρκεια της πιο ιερής και μεγάλης εβδομάδας του εορτολογίου της Εκκλησίας μας, ήταν αναντίλεκτα μία έμπονη υπόθεση και απόφαση, ωστόσο εξαιρετικά αναγκαία για το γενικό καλό και συμφέρον της πλήθουσας Εκκλησίας και Κοινότητάς μας. Εκτός αυτού υπαγορεύθηκε και από τις αποφάσεις των Αρχών και των ειδημόνων που δίνουν μάχη για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ύπουλου ιού.

Εφαρμόσαμε την κατ’ οικονομία ηλεκτρονική μετάδοση των Ακολουθιών. Δεν είναι της ώρας να αναφερθώ σε τελετουργικά και ψαλτικά κακόηχα που εκπέμπονταν από μερικές κοινότητες, σε σημείο που έλεγα χίλιες φορές να μην μετέδιδαν τίποτε. Από άλλες πάλι κοινότητες, ευτυχώς, υπήρχε λειτουργική ευταξία, καλλιφωνία και σωστή απόδοση των ύμνων και τελουμένων.

Προσοχή όμως σε καμία περίπτωση τούτο το πράγμα δεν συνιστά λατρευτική κοινότητα πιστών, δηλαδή Εκκλησία, αλλά εν προκειμένω ένα «άκουσμα και θέαμα», ένα είδος θρησκευτικής προβολής. Μια αναγκαστική παρηγοριά ανάμνησης. Αναγκαστικά βέβαια όλα τούτα για να αποφευχθεί ο συγχρωτισμός και ο συνωστισμός, για να περάσει και να χαθεί ο κορωνοϊός. Αν δεν προσέξουμε όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος να καθιερωθεί αυτός ο ηλεκτρονικός θρησκευτισμός, ιδιαίτερα από τις νέες ηλικιακά κατηγορίες πιστών καθότι η νοοτροπία και πολιτισμική τάση του κομφορμισμού και της άνεσης είναι περισσότερο δεκτική.

Το κλείσιμο των ναών και γενικότερα η χαλάρωση της κοινοτικής-εκκλησιαστικής ζωής έχει σοβαρό αντίκτυπο και στα οικονομικά των κοινοτήτων, ενώ το εξ’ αποστάσεως άναμμα των κεριών ηλεκτρονικώς δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον λατρευτικό συμβολισμό, αλλά ούτε και τα έσοδα από τα κεριά.

Η μείωση των συνεισφορών των πιστών είναι φυσικό επακόλουθο διότι οι άνθρωποι από τη μια μέρα στην άλλη χάνουν τις εργασίες τους, κλείνουν υποχρεωτικά οι επιχειρήσεις τους, βρίσκονται μπροστά στην αβεβαιότητα. Τα Ελληνικά Φεστιβάλ -τα οποία εδώ που τα λέμε είναι «σωτήρια» για πολλές κοινότητες γιατί εξαρτάται η οικονομική τους επιβίωση, σε σημείο που χωρίς αυτά δεν θα μπορούν να κρατηθούν στη ζωή- είτε αναβάλλονται για του χρόνου, είτε μετατίθενται για το Φθινόπωρο εάν και εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Ισως να ακούγεται λίγο υπερβολικό, αλλά είμαι σε θέση να γνωρίζω και από μαρτυρίες και ομολογίες ιερέων και μελών κοινοτικών συμβουλίων στην περιοχή της Νέας Αγγλίας που διαβιώ και γνωρίζω από πρώτο χέρι τα πράγματα, πως χωρίς τα έσοδα από τα φεστιβάλ η πλειάδα των κοινοτήτων δεν τα βγάζει πέρα οικονομικώς.

Να το πω για άλλη μία φορά, πως ίσως ο κορωνοϊός να σταθεί αφορμή και μιας πνευματικής και εκκλησιαστικής ανάνηψης για εύρεση άλλων τρόπων και μεθόδων οικονομικής συντήρησης των κοινοτήτων εκτός από την πώληση σουβλιστών αρνιών και γουρουνόπουλων.

Ενας τρόπος λόγου χάρη θα ήταν η μείωση του προϋπολογισμού τους στο ήμισυ με ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό, δηλαδή μείωση εξόδων και νοικοκύρεμα σε όλα, για όλους και για όλα. Νομίζω πως με αυτό καταλαβαινόμαστε τώρα δεν χρειάζονται περισσότερα.

Κι ένα ερώτημα για σκέψη και συζήτηση: Μήπως θα πρέπει να τολμήσουμε να δούμε το θέμα μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας με το κοινό κοχλιάριο το οποίο ονομάζουμε λαβίδα; Κατανοητό πως ενταύθα πρόκειται για θέμα πίστης, καθότι είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Βέβαια στην Ορθόδοξη Θεολογία και Πίστη δεν ισχύει η μεταστοιχείωση ή μετουσίωση αν προτιμάτε, των δώρων του Αρτου και του Οίνου (transaptantiatio) λατινιστί. Μ’ άλλα λόγια, δεν αλλάζουν τα συμβεβηκότα των δώρων, δηλαδή, το σχήμα, η γεύση, αλλά αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος υπάρξεώς τους. Μελλοντικά θα έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε αναλυτικότερα.

Εχει τεθεί αυτόν τον καιρό το ερώτημα από Ελληνοαμερικανόπουλα πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς πως ναι μεν πιστεύουμε, αλλά προβληματιζόμαστε αισθητικά και ψυχολογικά με τη χρήση του κοινού κοχλιαρίου. Το αφήνω εκεί.
Απλώς να υπενθυμίσω εδώ πως η μετάδοση με το κοινό κοχλιάριο δεν ήταν εξ’ αρχής στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Από την πρώτη Εκκλησία και επί αιώνες η μετάληψη εν πολλοίς γινόταν ξεχωριστά από τα Τίμια Δώρα, όπως μέχρι σήμερα κάνουν οι Ιερείς και οι Επίσκοποι. Επικράτησε ωστόσο από τον ενδέκατο αιώνα και μετά λόγω του νηπιοβαπτισμού και των ειδικών αναγκών των πιστών προχωρημένης ηλικίας. Αλλά γι’ αυτά θα επανέλθουμε μελλοντικά.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ