Ανάλυση: Περί του τρόπου της Θείας Κοινωνίας

Του Θεοδώρου Καλμούκου 

Η αναπάντεχη επιδημία του κορωνοϊού, η οποία αποδείχθηκε λοιμική και θανατηφόρα, βρήκε την ανθρωπότητα σχεδόν παντού απροετοίμαστη, αν και πανθομολογείται πως αν σε κάποιες ανεπτυγμένες χώρες υπήρχαν πολιτικές ηγεσίες με πληροφόρηση, διορατικότητα και σύνεση που να είχαν δράσει έγκαιρα οι αριθμοί των θανάτων θα ήταν αναμφίβολα μικρότεροι.

Ο αδυσώπητος κορωνοϊός λοιπόν ήταν φυσικό να βρει και την Εκκλησία μας ανέτοιμη. Και βέβαια ήταν αναγκαίο το κλείσιμο των ναών όχι μόνο επειδή έτσι υποχρέωσαν οι νόμοι και οι κανονισμοί του ομοσπονδιακού κράτους και των τοπικών αυτοδιοικήσεων των κατά τόπους πολιτειών και πόλεων, αλλά και από αγάπη, φιλανθρωπία και φιλαδελφία έναντι των συνανθρώπων μας, αφού ο ιός είναι τόσο ύπουλος και ύπουλα μεταδιδόμενος.

Το ζώπυρο ερώτημα είναι πόσο έτοιμες είναι οι ενορίες μας ανά τις Ηνωμένες Πολιτείες να επαναλειτουργήσουν με το άνοιγμα των ναών, όχι μόνο από απόψεως πρακτικής συνάθροισης στο ναό με τα προβλεπόμενα και επιβαλλόμενα μέτρα. Συγκεκριμένα, του μικρού αριθμού των εκκλησιαζομένων με μάσκες, γάντια, αντισηπτικά και τα συναφή, αλλά με το πολύ βασικό και ουσιώδες θέμα της Θείας Κοινωνίας με τη χρήση του κοινού κοχλιαρίου ή λαβίδας όπως συνηθίσαμε να λέμε, αν και η λαβίδα ήταν και είναι άλλο πράγμα.

Σε αρκετές συνεντεύξεις μου με πολλούς ιεράρχες και θεολόγους έθεσα και θέτω το ερώτημα του τρόπου της Θείας Μεταλήψεως. Προσοχή εδώ, ο λόγος όχι για τη Θεία Κοινωνία αφ’ αυτή καθ’ αυτή, αλλά για τον τρόπο μετάδοσής της διά του κοινού κοχλιαρίου. Κι η ερώτηση αυτή προέκυψε με αφορμή πλείστα όσα ερωτήματα που μου υπέβαλλαν και υποβάλλουν ομογενείς μας κάθε ηλικίας, ιδιαίτερα μάλιστα νέοι και νέες οι οποίοι πιστεύουν ενσυνείδητα και έχουν μυστηριακή ζωή, πλην όμως επικαλούνται αισθητικούς και ψυχολογικούς λόγους.

Επανέρχομαι στο θέμα για τον εξής πολύ βασικό λόγο: Στη Γερμανία, στην Αυστρία και σε μερικές Περιφέρειες του Καναδά, οι Αρχές έχουν απαγορεύσει τη Θεία Κοινωνία με τη χρήση του κοινού κοχλιαρίου. Αυτό οδήγησε τον Μητροπολίτη Αυστρίας Αρσένιο να εφαρμόσει την αρχική Παράδοση της Εκκλησίας, η οποία ισχύει και μέχρι σήμερα ακόμα για την Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου. Δηλαδή, τη μετάληψη από τους πιστούς χωριστά από τον Τίμιο Αρτο και χωριστά από το τίμιο Αίμα, όπως ισχύει για τους ιερείς και επισκόπους και για τις άλλες Λειτουργίες εν χρήσει σήμερα, του Μεγάλου Βασιλείου και του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου.

Ας επαναλάβω για μία ακόμα φορά πως το κοινό κοχλιάριο εισήχθη περί τον ένατο αιώνα και καθιερώθηκε τον ενδέκατο για πρακτικούς και μόνο λόγους, βασικά για τους εξής δύο: Πρώτον επειδή είχε επικρατήσει και καθιερωθεί πλέον ο νηπιοβαπτισμός και αυτονόητα τα νήπια δεν μπορούν να λάβουν και να φάνε από μόνα τους τον Αρτο και να πιουν από το Ποτήριο. Δεύτερον λόγω της αδυναμίας πολλών ανθρώπων προχωρημένης ηλικίας των οποίων έτρεμαν τα χέρια τους με αποτέλεσμα να πέφτουν τα Τίμια Δώρα κατά γης. Μ’ άλλα λόγια το κοινό κοχλιάριο εισήχθη από ανάγκη, όπως άλλωστε και άλλες συνήθειες στη ζωή της Εκκλησίας δημιουργήθηκαν από ανάγκη και από τις πολιτισμικές, περιβαλλοντολογικές και ποιμαντικές συνθήκες και ανάγκες.

 Να διευκρινίσω ακόμα πως δεν υπάρχει κανένας άλλος λόγος, θεολογικός, δογματικός ή εκκλησιολογικός που να συνδέεται με την εισαγωγή του κοινού κοχλιαρίου. Όχι μόνο αυτό, αλλά απεναντίας υπάρχει κι ένας κανόνας ο 101ος της Πενθέκτης Συνόδου του 692 στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος αντίκειται στη χρήση αντικειμένων για τη Θεία Μετάληψη και επιμένει ότι θα πρέπει να γίνεται η χρήση των χειρών.

Άλλωστε, εδώ που τα λέμε, η προτροπή του Χριστού «λάβετε φάγετε και πίετε εξ’ αυτού πάντες» προϋποθέτει μία  συγκεκριμένη κίνηση, δηλαδή εκτείνει κάποιος τα χέρια του λαμβάνει και εσθίει, το ίδιο και με την πόση. Αυτό που γίνεται με τη χρήση του κοινού κοχλιαρίου ονομάζεται μετάδοση. Θα μείνουμε με αυτά για τώρα, ενώ τη συγκεκριμένη φράση «πίετε εξ’ αυτού πάντες» θα την αναπτύξουμε σε άλλη ανάλυση διότι η λέξη «πάντες» εμπερικλείει μία πρόσκληση ενδιαφέρουσας συμπαντικότητας.

Το ερώτημα λοιπόν που θα κληθούμε να απαντήσουμε ενταύθα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τί θα κάνουμε αν οι Αρχές αν όχι σε όλες, αλλά έστω σε πολλές πολιτείες απαγορεύσουν τη χρήση του κοινού κοχλιαρίου για τη Θεία Κοινωνία όπως συμβαίνει ήδη στη Γερμανία και σε Περιφέρειες του Καναδά;

Για το συγκεκριμένο θέμα έχω την αίσθηση πως υπάρχουν βασικά τέσσερις επιλογές, οι εξής: 1) Είτε να παραμείνει το θέμα ως έχει, δηλαδή με το κοινό κοχλιάριο και να κοινωνούν μόνο οι ιερείς ενώ η πλήθουσα Εκκλησία να παραμένει ένας παθητικός θεατής και ακροατής και όχι μέτοχος στα τελούμενα της Θείας Ευχαριστίας. Ετσι δυστυχώς η Ευχαριστία θα μεταποιηθεί σ’ ένα θέαμα και ακρόαμα με θρησκευτικό περίβλημα κι όχι λογική λατρεία, οπότε τίθεται θέμα εκκλησιολογικό γι’ αυτό που είναι Εκκλησία, από αυτό που δεν είναι. Φυσικά η αποχή, ιδιαίτερα των νέων γενεών ίσως να λάβει εφιαλτικές διαστάσεις, οι οποίοι πλέον δεν θα θεωρούν αναγκαία την μετοχή τους στην Εκκλησία αφού δεν θα συμμετέχουν στην Ευχαριστία, δηλαδή στο Πασχάλιο Δείπνο του Χριστού και θα αρκούνται στο Ιντερνέτ ή και διόλου.

2) Να υπάρξει επιστροφή και ξαναανακάλυψη του αρχικού τρόπου, δηλαδή χωριστά από τον Αρτο και χωριστά από το Ποτήριο το οποίο ωστόσο θα εξακολουθήσει να είναι κοινό.

3) Η υιοθέτηση πλαστικών κοχλιαρίων μιας χρήσης, τα οποία στο τέλος θα σκουπίζονται με το απόμακτρο και θα καίγονται.

4) Η υιοθέτηση χρήσης χωριστών μεταλλικών κοχλιαρίων όμοιου σχήματος και μεγέθους με αυτά που χρησιμοποιούνται σήμερα, τα οποία θα χρησιμοποιούνται ένα για κάθε πιστό, στη συνέχεια θα τοποθετούνται σε ειδικό κυτίο μηχανισμού απολύμανσης όπως γίνεται στα νοσοκομεία ή οδοντιατρεία ώστε να είναι έτοιμα για χρήση στην επόμενη Θεία Ευχαριστία.

Αυτό το τελευταίο ήδη συζητείται και αναμένεται να εφαρμοστεί δοκιμαστικά σε συγκεκριμένη κοινότητα και το οποίο φαίνεται πως είναι πρακτικά το πλέον ενδεδειγμένο.

Ευτυχώς που στην οιακοστροφία της Εκκλησίας μας στην Αμερική,  βρίσκεται σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, ένας ιεράρχης με ανοικτούς ορίζοντες, νουνεχής, λόγιος και ευρυμαθής και ο οποίος συλλαμβάνει τα μηνύματα των καιρών και τις ανάγκες που ανακύπτουν. Και στις μέρες μας λόγω κορωνοϊού έχουν προκύψει καινούργιες ανάγκες.

Βέβαια θα υπάρξουν αντιδράσεις από κάποιους ημιμαθείς περί την Εκκλησία και τη Λατρεία, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να κάνει τη θεσμική εκπροσώπηση της Εκκλησίας να ολιγωρήσει. Άλλωστε η έκχυση του Αγίου Πνεύματος είναι διηνεκής μέσα στην Εκκλησία και η Παράδοση δεν είναι δυνατόν να σταμάτησε στον έβδομο, τον ένατο ή τον ενδέκατο αιώνα. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τον τρόπο μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας, αλλά και για πολλά άλλα.