Τετάρτη, 30 Σεπτεμβρίου, 2020
Εφυγε από την Ελλάδα «γιατί δεν άντεχα να βλέπω ανθρώπους που είχαν οφίκια, όχι όμως και τα ανάλογα προσόντα». Στις ΗΠΑ βρήκε, όπως λέει, την απόλυτη αξιοκρατία. «Οι άνθρωποι σε σέβονται όχι γιατί είσαι καθηγητής ούτε γιατί κάνεις τον… πολλά βαρύ, αλλά για το επιστημονικό σου έργο». Γιώργος Βέλμαχος, καθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και διευθυντής της Κλινικής Τραύματος, Επείγουσας Χειρουργικής και Εντατικής Θεραπείας στο Mass General, το Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης – τη «ναυαρχίδα» της Ιατρικής Σχολής του φημισμένου πανεπιστημίου. Συγκαταλέγεται στους κορυφαίους της χειρουργικής παγκοσμίως. Εχει δώσει εκατοντάδες ομιλίες σε όλο τον κόσμο για το τραύμα. Συγκαταλέγεται στους ελάχιστους χειρουργούς στις ΗΠΑ που έχουν τιμηθεί με τον τίτλο του Master από το Αμερικανικό Κολέγιο Εντατικής Ιατρικής. Το 2013, μαζί με την ομάδα του, αντιμετώπισε τους πιο βαριά τραυματισμένους μετά τη βομβιστική επίθεση στον Μαραθώνιο της Βοστώνης και για τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης είναι έκτοτε γιατρός-ήρωας. Σήμερα δίνει έναν άλλο αγώνα, με την πανδημία. «Τότε παλέψαμε με έναν εχθρό που γνωρίζαμε, την αιμορραγία, με όπλο την εγχείρηση. Τώρα πρέπει να αντιμετωπίσουμε έναν εχθρό άγνωστο και ύπουλο…».
– Πώς ζήσατε το πρώτο κύμα του κορωνοϊού στις ΗΠΑ;
– Η πανδημία χτύπησε τη Βοστώνη μέσα σε δύο βδομάδες. Τα πρώτα κρούσματα ήρθαν στο νοσοκομείο μας –το οποίο απασχολεί 2.500 γιατρούς και 22.000 εργαζομένους– στις αρχές Απριλίου. Στα τέλη του μήνα ήμασταν πλέον σε απόγνωση. Βιώναμε μια κατάσταση πρωτόγνωρη και απρόσμενη. Πρωτόγνωρη γιατί δεν καταλαβαίναμε πώς λειτουργούσε ο ιός. Απρόσμενη γιατί νομίζαμε ότι θα μπορούσαμε να αντεπεξέλθουμε. Με την πολύ καλή προετοιμασία μας για γεγονότα μαζικών καταστροφών, είχαμε δημιουργήσει αναρίθμητα πρωτόκολλα ασφάλειας και ιατρικής αντιμετώπισης. Το Mass General είχε περιθάλψει τους βαριά τραυματισμένους μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στον Μαραθώνιο της Βοστώνης. Εκατοντάδες άνθρωποι είχαν τότε φτάσει στα χέρια μας και δεν πέθανε κανείς. Θνητότητα 0%, δηλαδή! Στην περίπτωση του κορωνοϊού, όμως, τα γεγονότα μάς ξεπέρασαν.
– Εξακολουθεί η επιστημονική κοινότητα να μην καταλαβαίνει πώς λειτουργεί ο ιός;
– Φοβάμαι πως ναι, σε μεγάλο βαθμό. Σε όλες τις έρευνες που έχουμε πραγματοποιήσει για τον κορωνοϊό στο Χάρβαρντ, έχουμε αποτύχει. Σε όλες! Από την αρχή της κρίσης, για να μην κάνουν όλα τα εργαστήρια του πανεπιστημίου την ίδια δουλειά και αλληλοκαλυπτόμαστε, χωριστήκαμε σε ομάδες: άλλη είχε αντικείμενο έρευνας το εμβόλιο, άλλη τα διαγνωστικά τεστ, άλλη τα φάρμακα κ.ο.κ. Εμείς συνεργαστήκαμε με επιστήμονες του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης και του Πανεπιστημίου της Βοστώνης –πολύ δυναμικός συνδυασμός–, που ειδικεύονται στις προγνώσεις βάσει μαθηματικών μοντέλων. Προσπαθήσαμε να προβλέψουμε ποιοι είναι πιο πιθανό να νοσήσουν, ποιοι να διασωληνωθούν, ποιοι να πεθάνουν. Σε κανένα συμπέρασμα δεν οδηγηθήκαμε. Αυτός ο ιός μάς κοροϊδεύει! Η εξάπλωσή του εξαρτάται από παραμέτρους γενετικές, κλιματικές, γεωγραφικές αλλά και κοινωνικές και οικονομικές. Είναι πολλοί οι αστάθμητοι παράγοντες που δεν μας επιτρέπουν να έχουμε σαφή εικόνα για οτιδήποτε. Από τη μια κινδυνεύουν άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και με συνοδές παθήσεις κι από την άλλη χάνουν τη μάχη με την COVID-19 άνθρωποι νέοι και απολύτως υγιείς. Στη μονάδα μου έχει πεθάνει από επιπλοκές της νόσου ασθενής 29 ετών χωρίς κανένα πρόβλημα υγείας.
– Πού βρισκόμαστε δηλαδή; Υπάρχει φως στο βάθος του τούνελ;
– Εξακολουθούμε να είμαστε άοπλοι, χωρίς αποτελεσματικό φάρμακο, χωρίς ειδική αντιιική θεραπεία. Ο,τι έχει ώς τώρα δοκιμαστεί –ανθελονοσιακά, ρεμντεσιβίρη κ.ά.– δεν έχει αποδώσει τα προσδοκώμενα. Για το εμβόλιο, ναι, υπάρχει ελπίδα. Αν προχωρήσουν οι δοκιμές απρόσκοπτα, πιστεύω ότι θα το έχουμε στη διάθεσή μας την άνοιξη. Αν όχι, θα ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή. Και με το ενδεχόμενο ο ιός να μεταλλαχθεί, το οποίο φυσικά δεν μπορεί να αποκλειστεί, τότε θα έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας.
– Πώς είδατε τον τρόπο που αντιμετώπισε η Ελλάδα αυτή την κρίση;
– Ελήφθησαν μέτρα έγκαιρα και αποτελεσματικά. Χάρη σε μια φωτισμένη ομάδα ειδικών, που εξέτασε τα δεδομένα με σύνεση και ψυχραιμία, και σε μια κυβέρνηση που αποφάσισε να ταχθεί με τις συστάσεις των επιστημόνων, σώθηκαν ζωές. Η πατρίδα μας μου δημιούργησε αίσθημα υπερηφάνειας τις δύσκολες μέρες του Μαρτίου, του Απριλίου και του Μαΐου. Και μετά ήρθε το καλοκαίρι… Με μια οικονομία που στηρίζεται κυρίως στον τουρισμό, στο δίλημμα «θα πεθάνουμε από τον κορωνοϊό» ή «θα πεθάνουμε από την πείνα» δεν υπάρχει καθαρός νικητής. Και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο και άδικο. Γνώρισα μια οικογένεια που έχει τρία δωμάτια σ’ ένα νησάκι της άγονης γραμμής. Με τις λίγες χιλιάδες ευρώ που βγάζουν τους θερινούς μήνες περνούν τον χειμώνα. Τι να πεις σ’ αυτούς τους ανθρώπους που φέτος έμειναν χωρίς εισόδημα; Κάτι, πάντως, που με στενοχώρησε πολύ τις εβδομάδες της παραμονής μου στην Ελλάδα, στην Αθήνα και στην Πάρο, ήταν η απειθαρχία που είδα σε αρκετά μεγάλο ποσοστό των πολιτών σε ό,τι αφορά την τήρηση των μέτρων. Πήγα σε ένα μίνι μάρκετ να αγοράσω φρούτα. Μέσα στο κατάστημα ήταν ο υπάλληλος και δύο πελάτες – νέοι άνθρωποι. Κανείς δεν φορούσε μάσκα. «Μας αναγκάζουν να τη φοράμε οκτώ ώρες την ημέρα και δεν αντέχεται», μου δικαιολογήθηκε ο υπάλληλος. «Ναι, αλλά ρισκάρετε πολύ περισσότερα από αυτή τη μικρή ταλαιπωρία. Ακόμα κι εσείς οι ίδιοι να μη νοσήσετε, ίσως αρρωστήσουν ή πεθάνουν οι γονείς ή οι παππούδες σας», τους είπα. Δεν φάνηκαν να προβληματίζονται ιδιαίτερα…
Αυταρέσκεια και αλαζονεία, εχθροί κάθε γιατρού
– Ποιο είναι το οικογενειακό σας«Είμαστε Ελληνες και οι αγκαλιές, τα φιλιά είναι στο αίμα μας. Με αυτά εκδηλώνουμε το ενδιαφέρον και την αγάπη μας. Ομως, ακόμη και αν περιορίσουμε τις εκδηλώσεις αβρότητας για λίγο, πάλι Ελληνες θα είμαστε!» λέει ο Γιώργος Βέλμαχος. υπόβαθρο, κύριε Βέλμαχε;
Ο πατέρας μου είναι συνταξιούχος μετεωρολόγος. Η μητέρα μου εργαζόταν στο υπουργείο Οικονομικών. Μεγάλωσα στη Νέα Σμύρνη. Ημασταν μια ταπεινή μεσοαστική οικογένεια. Αρκούμασταν σε όσα είχαμε και απολαμβάναμε τις μικρές χαρές της ζωής. Θυμάμαι τις Κυριακές που πηγαίναμε με φίλους εκδρομή στη Μαλακάσα. Οι μεγάλοι έβγαζαν ραδίκια, οι μικροί παίζαμε κι έπειτα στρώναμε κουβέρτες στο χορτάρι και τρώγαμε όλοι μαζί. Οι γονείς μου ήταν ανέκαθεν για μένα πρότυπο ζευγαριού. Μέχρι σήμερα, που εκείνος είναι 95 ετών και εκείνη πλησιάζει τα 90, είναι αγαπημένοι και απολύτως ισορροπημένοι.
– Τι σας έκανε να σπουδάσετε ιατρική;
Εκτός από μια μικρή περίοδο, σε ηλικία πέντε ή έξι ετών, που σκόπευα να σταδιοδρομήσω ως… παπάς (γέλια), από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου γιατρός ήθελα να γίνω, και μάλιστα χειρουργός. Πήρα το πτυχίο μου από την Ιατρική Σχολή Αθηνών, άρχισα να εργάζομαι ως ειδικευόμενος στο Ιπποκράτειο και ονειρευόμουν καριέρα καρδιοχειρουργού. Ινδαλμά μου ήταν ο Νοτιοαφρικανός πρωτοπόρος της καρδιοχειρουργικής Κρίστιαν Μπάρναρντ. Με το που μου δόθηκε, λοιπόν, η ευκαιρία έφυγα για τη Νότιο Αφρική, ελπίζοντας να μαθητεύσω δίπλα του.
– H χειρουργική τραύματος πώς προέκυψε;
Στο Γιοχάνεσμπουργκ, γνώρισα τον καθηγητή Δημήτρη Δημητριάδη. Με παρότρυνε να ακολουθήσω αυτήν την ειδικότητα, που τότε «γεννιόταν». Θεώρησα ότι ήταν καλή προσωρινή λύση, μέχρι να αποκτήσω πρόσβαση στον Μπάρναρντ. Αλλά μόλις άρχισα να ασχολούμαι με τη χειρουργική τραύματος, γοητεύτηκα και της αφοσιώθηκα. Η εμπειρία που απέκτησα εκείνα τα χρόνια (1992-1994) ήταν τεράστια. Βρέθηκα στη Νότιο Αφρική στο τέλος του απαρτχάιντ. Οι συγκρούσεις μαίνονταν ακόμη. Νοσηλεύαμε 23.000 τραυματίες τον χρόνο.
– Ποιες είναι οι αρετές του καλού χειρουργού;
Θα ακουστεί ίσως κλισέ, αλλά έτσι το αισθάνομαι: είτε παιδίατρος είναι κανείς, είτε γυναικολόγος, είτε καρδιολόγος, πάνω απ’ όλα πρέπει να διαθέτει ανθρωπιά. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι για να γίνουμε καλύτεροι γιατροί πρέπει ίσως να αρρωστήσουμε κι εμείς οι ίδιοι. Ετσι, αποβάλλουμε την αυταρέσκεια, την υπεροψία, την αλαζονεία, που μας κάνει να αισθανόμαστε σαν θεοί. Και το λέω γιατί καμιά φορά ξεχνάμε ότι οι ασθενείς αγωνιούν, έχουν ανασφάλεια, θέλουν να κάνουν ερωτήσεις και ότι πάνω από το νυστέρι, το ακουστικό και την κρύα μας ματιά, έχουν ανάγκη να τους πιάσουμε το χέρι, να τους πούμε μια καθησυχαστική κουβέντα.
Τα παιδιά
«Στην αλυσίδα της πανδημίας τα παιδιά είναι, δυνητικά, επικίνδυνος κρίκος, γιατί συνήθως δεν νοσούν, αλλά είναι ασυμπτωματικοί φορείς. Τόσο για τα ίδια όσο και για τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους τα μέτρα προφύλαξης πρέπει να τηρούνται με ευλάβεια. Κανένας δεν ισχυρίζεται ότι είναι ευχάριστο να φορούν οι μαθητές μάσκες στην τάξη, ούτε ότι είναι εύκολο να περιορίσεις τις φιλίες ενός εξάχρονου. Ομως, ας σοβαρευτούμε. Αν τα παιδιά μας φορέσουν μάσκες, δεν θα υποφέρουν ψυχολογικά. Αυτό ισχύει για όλους μας. Η ελαχιστοποίηση των κοινωνικών συναναστροφών επιβάλλεται. Είμαστε Ελληνες και οι αγκαλιές, τα φιλιά είναι στο αίμα μας. Με αυτά εκδηλώνουμε το ενδιαφέρον και την αγάπη μας. Ομως, ακόμη και αν περιορίσουμε τις εκδηλώσεις αβρότητας για λίγο, πάλι Ελληνες θα είμαστε! Θα επιστρέψουμε ξανά στον τρόπο ζωής που αγαπάμε. Αλλά μέχρι τότε πρέπει να μείνουμε ζωντανοί…».
Η συνάντηση
Μόλις είχε επιστρέψει στην Αθήνα από τις διακοπές του στην Πάρο και το επόμενο πρωί θα έφευγε για τις ΗΠΑ. Βρήκε παρά ταύτα τον χρόνο να συναντηθούμε στο Aqua Marina, τη θρυλική καφετέρια της Βουλιαγμένης που φέτος κλείνει τα 50 της χρόνια. Συνοδέψαμε τον καφέ μας με δύο από τα φημισμένα γλυκά του καταστήματος: σοκολατίνα και τάρτα φράουλα. «Τι σας λείπει πιο πολύ από την Ελλάδα;» ρώτησα τον καθηγητή Βέλμαχο. «Αυτό που κάνουμε τώρα: μια χαλαρή κουβέντα, η ανθρώπινη επαφή. Στην Αμερική η επαγγελματική ζωή είναι παράδεισος και η κοινωνική ζωή κόλαση. Στην Ελλάδα ισχύει το αντίστροφο».
Οι σταθμοί του
1986
Πτυχίο από την Ιατρική Σχολή Αθηνών και ονειρεύεται… άλλα.
1990
Oλοκληρώνει το διδακτορικό του από την Ιατρική του ΕΚΠΑ.
1991
Τα άλλα τα βρίσκει στη Νότιο Αφρική (περαιτέρω εκπαίδευση στη Χειρουργική Τραύματος, στο Baragwanath Hospital του Γιοχάνεσμπουργκ).
1993
Τα μοιράζεται όλα με την Ειρήνη, επίσης γιατρό, με την οποία θα αποκτήσει τρία παιδιά.
1994
Εγκαθίστανται στις ΗΠΑ. Επίκουρος και στη συνέχεια αναπληρωτής καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες.
2000
Masters στην ιατρική εκπαίδευση από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.
2004
Καθηγητής Χειρουργικής στο Χάρβαρντ και διευθυντής της Κλινικής Τραύματος, Επείγουσας Χειρουργικής και Εντατικής Θεραπείας στο Mass General.
2020
Συνεχίζει να ονειρεύεται άλλα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου