Γαλαξίας 2261: Το άλυτο μυστήριο με τη μαύρη τρύπα

 DENNIS OVERBYE 

Φωτ. The New York Times.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι αστρονόμοι θεωρούσαν ότι στο κέντρο κάθε γαλαξία βρίσκεται γιγάντια μαύρη τρύπα, η οποία προσείλκυε εκατομμύρια άστρα στο πεδίο βαρύτητάς της. Οσο μεγαλύτερος ήταν ο γαλαξίας τόσο μεγαλύτερη έπρεπε να είναι και η μαύρη τρύπα.

Πριν από δέκα χρόνια, όμως, ο Μαρκ Πόστμαν, μέλος της ερευνητικής ομάδας του διαστημικού τηλεσκοπίου «Χαμπλ», εντόπισε «υπεργιγάντιο» γαλαξία, χωρίς μαύρη τρύπα στο κέντρο του. Υπό κανονικές συνθήκες, ο πυρήνας του γαλαξία έπρεπε να διαθέτει περιοχή έντονης φωτεινότητας στο κέντρο του, εξαιτίας των άστρων που παρασύρονταν στο βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας. Αντίθετα, στο κέντρο του γαλαξία αυτού, ο Πόστμαν παρατήρησε μικρή μείωση φωτεινότητας, ενώ το αναμενόμενο νεφέλωμα αστέρων διαμέτρου 20.000 ετών φωτός δεν βρισκόταν στο κέντρο του γαλαξία.

Η επιστημονική ομάδα εστίασε την προσοχή της στον γαλαξία αυτόν, αναζητώντας ακτίνες Χ ή ραδιοκύματα, που θα μπορούσαν να προέρχονται από την «απούσα» μαύρη τρύπα. Ο γαλαξίας αυτός είναι ο φωτεινότερος του συμπλέγματος Abell 2261 και απέχει περίπου 2,7 δισ. έτη φωτός από τη Γη. Βρίσκεται στον αστερισμό του Ηρακλή, σε σχετικά μικρή απόσταση από το άστρο Βέγκα. Σύμφωνα με τον άγραφο κανόνα, η απούσα μαύρη τρύπα του γαλαξία 2261 θα έπρεπε να έχει μάζα τουλάχιστον 10 δισ. φορές αυτής του Ηλιου. Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του δικού μας γαλαξία έχει μάζα μόλις 4 δισ. φορές μεγαλύτερη από του Ηλιου μας.

To τηλεσκόπιο «Ουέμπ», το οποίο θα εκτοξευθεί σε λίγα χρόνια, θα διαδεχθεί το «Χαμπλ» (φωτ.) στη διαστημική εξερεύνηση μακρινών κόσμων (φωτ. NASA via A.P.). 

Μία πιθανότητα, σύμφωνα με τους αστρονόμους, είναι η μαύρη τρύπα να βρίσκεται στη θέση της, αλλά να έχει μπει σε ιδιότυπη «χειμερία νάρκη», έχοντας εξαντλήσει τα κοντινά της αποθέματα άστρων. Αλλη ενδιαφέρουσα θεωρία θέλει τη «χαμένη μαύρη τρύπα» να έχει απορριφθεί από τον γαλαξία. Εάν ισχύει η δεύτερη πιθανότητα, οι επιστήμονες θα έχουν καταγράψει την πλέον βίαιη και δυναμική διεργασία στην ανάπτυξη των γαλαξιών, ένας πραγματικός χορός τιτάνιων δυνάμεων και περιστρεφόμενων κόσμων, ικανών να εκτοξεύουν άστρα και πλανήτες στο Διάστημα.

«Το μυστήριο είναι πυκνό, αλλά έχουμε υποσχεθεί να το επιλύσουμε. Περιμένουμε με αγωνία τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου “Ουέμπ”, το οποίο θα εκτοξευθεί σε λίγα χρόνια», λέει ο δρ Πόστμαν. Ο συνάδελφός του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, Τοντ Λάουερ, ανήκει σε άτυπη ομάδα γνωστή ως «Nukers» (Πυρηνικοί), η οποία προσπαθεί να δώσει πειστικές εξηγήσεις για τη φύση των πυρήνων γαλαξιών. «Η ιστορία του γαλαξία 2261 αποκαλύπτει τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους γιγάντιους ελλειπτικούς γαλαξίες στο σύμπαν. Η απούσα μαύρη τρύπα εκτοξεύθηκε στο Διάστημα –ή ακόμη και έσβησε– κάτι το οποίο οι αστρονόμοι δεν έχουν παρατηρήσει ποτέ μέχρι σήμερα», λέει ο δρ Λάουερ. Την ίδια ώρα, ο δρ Ιμράν Νασίμ του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ στη Βρετανία, που δεν ανήκει στην ομάδα του δρος Λάουερ, εκτιμά ότι έχοντας χάσει την «άγκυρα» της μαύρης τρύπας, το νεφέλωμα αστέρων άρχισε να σκορπίζεται, δημιουργώντας μία περιοχή μικρής πυκνότητας αστέρων.

Ολα αυτά αποτελούν ένα ακόμη επιχείρημα για τη δραστική προώθηση του προγράμματος του διαστημικού τηλεσκοπίου «Ουέμπ», το οποίο θα διαδεχθεί το «Χαμπλ» στη διαστημική εξερεύνηση μακρινών κόσμων.

THE NEW YORK TIMES