Πέμπτη, 4 Μαρτίου, 2021
Παρά την προσπάθεια διαφόρων να παρουσιάσουν τα κρυπτονομίσματα ως το μέλλον των νομισμάτων, η απάντηση είναι ότι δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τα νομίσματα που εκδίδονται από κεντρικές τράπεζες, ούτε τη νομισματική και οικονομική πολιτική των κρατών.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τα κρυπτονομίσματα διαμορφώνουν το μέλλον των συναλλαγών και το μέλλον των νομισμάτων. Οι λόγοι είναι προφανείς: τα κρυπτονομίσματα είναι ήδη σε χρήση, είναι πλήρως προσαρμοσμένα στην συνθήκη των ψηφιακών συναλλαγών, έχουν ενσωματώσει μέσω blockchain πρωτόκολλα ενάντια στην έκδοση πλαστών και ήδη σε αυτά δοκιμάζονται οι βασικές πρακτικές για τις οποίες χρειαζόμαστε το χρήμα: αντιμετωπίζονται ως επένδυση, ως μέσο ανταλλαγών, ως μέσο διαφύλαξης αξιών και ως μέτρο αξιών.
Μάλιστα, εάν κρίνουμε από την περίπτωση του bitcoin προσπαθούν να ανταποκριθούν και στην ερώτημα του αντικρίσματος, εφόσον η «εξόρυξη» κάθε νέου bitcoin προϋποθέτει την επίμονη υπολογιστική προσπάθεια για την επίλυση κρυπτογραφικών προβλημάτων, που με τη σειρά της έχει ένα σημαντικό ενεργειακό (και περιβαλλοντικό) κόστος.
Μάλιστα, πάλι ειδικά το bitcoin μοιάζει να είναι σχεδιασμένο πάνω σε μια πολύ παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του χρήματος και των νομισμάτων, εφόσον ο αλγόριθμός ενέχει όριο στον αριθμό των bitcoin που μπορούν να εξορυχθούν, πράγμα που σημαίνει μια τεχνητή συνθήκη σπάνης ώστε να υπάρχει μια εγγενής προστασία απέναντι στο ενδεχόμενο πληθωριστικής κυκλοφορίας.
Από εκεί και πέρα εύλογα μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ένα κρυπτονόμισμα όπως το bitcoin που μάλιστα ενέχει και την αξία (ή το αντίκρισμα εάν προτιμάτε) της εξόρυξής του, μια χαρά μπορεί να γίνει ένα μέσω συναλλαγών, δηλαδή σε αυτό να υπολογίζουν οι άνθρωποι τον πλούτο τους, να το χρησιμοποιούν όταν αγοράζουν ή πωλούν προϊόντα, υπηρεσίες, ή δικαιώματα, να το δανείζουν, να το μετατρέπουν σε πάγιο κεφάλαιο, πρώτες ύλες ή μισθοδοσία.
Κοντολογίς να είναι το σημείο αναφοράς που επιτρέπει εξαιρετικά ανόμοια πράγματα, είτε μιλάμε για εμπορεύματα είτε για υπηρεσίες), να συμμετέχουν στην ατέρμονη σειρά από ανταλλαγές και εξισώσεις ως προς την αξία που περιλαμβάνει η αγορά, όντας τελικά το μέτρο της αξίας και ο τρόπος να αποτυπωθεί μια τιμή. Ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα νομίσματα έχει και μια δική του αξία που με τη σειρά της καθορίζεται από τα σημεία όπου τέμνονται οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης για αυτά. Στο βαθμό που γίνεται αποδεκτό στις διαφορετικές λειτουργίες του χρήματος μπορεί κανείς να υποθέσει ότι μια χαρά μπορεί το bitcoin να λειτουργήσει ως νόμισμα.
Όμως, είναι τα πράγματα τόσο απλά;
Τι ακριβώς κάνει ένα νόμισμα
Ωστόσο όλα αυτά θα πρέπει να ιδωθούν στο φόντο της επίγνωσης του πώς λειτουργεί το χρήμα και άρα του ποια είναι η λειτουργία ενός νομίσματος.
Γύρω από τα ερωτήματα αυτά οι συζητήσεις είναι πολύ μεγάλες εδώ και δεκαετίες. Είναι γνωστό ότι εδώ και αρκετά χρόνια η κλασική «εμπορευματική» θεωρία του χρήματος, η θεωρία ότι το χρήμα είναι ένα εμπόρευμα που καταλήγει να λειτουργεί ως «γενικό ισοδύναμο» έχει αμφισβητηθεί και στη θεωρία αλλά και στην πράξη: από την εποχή που κατάρρευσε το σύστημα των ισοτιμιών του Bretton Woods δεν έχουμε νομίσματα με «αντίκρισμα» σε χρυσό και ταυτόχρονα η σύγχρονη νομισματική θεωρία σε όλες τις παραλλαγές της αναγνωρίζει ότι η λειτουργία του χρήματος είναι διαφορετική.
Άλλωστε, οι ίδιες οι μορφές του χρήματος που αναγνωρίζουμε για να υπολογίσουμε τη συνολική του κυκλοφορία υπερβαίνουν κατά πολύ τη νομισματική κυκλοφορία (χαρτονομίσματα και κέρματα) και περιλαμβάνουν καταθέσεις, αμοιβαία κεφάλαια και άλλα χρεόγραφα αλλά και τις συμφωνίες επαναγοράς.
Ακόμη περισσότερο, γνωρίζουμε καλά ότι στην πραγματικότητα διαρκώς τόσο από το τραπεζικό σύστημα (μέσα από τον δανεισμό) όσο και μέσα από την Κεντρική Τράπεζα (και την πολιτική της) διαρκώς δημιουργείται χρήμα που ακολουθεί με έναν τρόπο την επέκταση της οικονομίας, την ανάπτυξη, τις συναλλαγές, τις επενδύσεις κ.λπ.
Όλα αυτά είχαν να κάνουν και με το πώς ουσιαστικά τόσο η Κεντρική Τράπεζα (και το κράτος μέσα από την έκδοση κρατικού χρέους, που είναι ταυτόχρονα και δημιουργία χρήματος) παράγουν χρήμα που αναλογεί και σε μελλοντικές οικονομικές δραστηριότητες.
Προφανώς και ακριβώς επειδή υπάρχουν «χρηματαγορές» μπορούμε να καταλάβουμε και γιατί αντίστοιχα υπάρχει και μια κυμαινόμενη αξία του χρήματος, ιδίως από τη στιγμή που έχουμε διαφορετικά νομίσματα διεθνώς και νομισματικές ισοτιμίες. Και εδώ πλέον γνωρίζουμε ότι το κλειδί δεν είναι γενικά η «ποσότητα» που κυκλοφορεί όσο ακριβώς το εάν και κατά πόσο η νομισματική κυκλοφορία αναλογεί στην πραγματική οικονομική δραστηριότητα. Εξ ου και το γεγονός ότι όλα τα μέτρα «ποσοτικής χαλάρωσης» των τελευταίων ετών, που δεν ήταν μόνο αύξηση του δημόσιου χρέους αλλά και της χρηματικής κυκλοφορίας και ρευστότητας, δεν πυροδότησαν κάποια συνθήκη καταστροφικού πληθωρισμού, όπως θα προέβλεπε μια προηγούμενη νομισματική «ορθοδοξία», αλλά ενίοτε συνυπήρχαν με το αντίθετο φαινόμενο, δηλαδή τάσεις αποπληθωρισμού.
Για την ακρίβεια ακόμη και εάν δεν υπάρχει συναίνεση ως προς τη θεωρία της νομισματικής πολιτικής, τουλάχιστον σήμερα ξέρουμε ότι δεν στέκει ούτε η μονεταριστική θέση ότι η αύξηση της ποσότητας χρήματος πυροδοτεί πληθωρισμού, ούτε και η κλασική κεϋνσιανή υπόθεση ότι οδηγεί σε ανάπτυξη. Το παράδοξο του συνδυασμού ποσοτικής χαλάρωσης με αποπληθωρισμό αναδεικνύει ένα βαθύτερο πρόβλημα που αφορά τις πραγματικές οικονομικές δυναμικές, το ίδιο και το γεγονός ότι συχνά η ποσοτική χαλάρωση (που ξαναλέμε με έναν τρόπο είναι δημιουργία χρήματος) οδηγεί πολύ περισσότερο στην αύξηση χρηματιστικών αξιών (ενδεικτικό το «ράλι» των χρηματιστηρίων) παρά σε επενδύσεις.
Ο ρόλος του κράτους και των κεντρικών τραπεζών
Σε όλα αυτά δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον ρόλο του κράτους και των Κεντρικών Τραπεζών. Η μεγαλύτερη υποστήριξη και το βασικό αντίκρισμα των νομισμάτων ιστορικά δεν ήταν κάποια οικονομικά μεγέθη, αλλά το ότι υπήρχε πίσω η θεσμική ισχύς των κρατών.
Αυτή δεν πρέπει να την φανταστούμε ιστορικά μόνο ως την παραδοσιακή εικόνα του «νομισματοκοπείου» που εγγυάται ότι δεν κυκλοφορεί κάλπικο χρήμα. Πολύ πιο σημαντική ήταν πάντα η λειτουργία του κράτους ως εγγυητή της οικονομικής πίστης. Δηλαδή, ως του φορέα που εξασφαλίζει ότι αποπληρώνονται τα δάνεια, πληρώνονται οι συναλλαγματικές και δεν κυκλοφορούν ακάλυπτες επιταγές. Προφανώς κανείς μπορεί να υποθέσει και άλλα συστήματα που να υποστηρίζουν την πίστη – οι μπράβοι ενός τοκογλύφου λίγο πολύ αυτή τη δουλειά κάνουν – ωστόσο η οργανωμένη ισχύς του κράτους και του δικαστικού συστήματος είναι μάλλον πιο αποτελεσματική.
Μάλιστα οι περιπτώσεις υπερπληθωριστικής κατάρρευσης νομισμάτων έχουν συχνά πολύ περισσότερο να κάνουν με την αμφισβήτηση της πραγματικής ισχύος, νομιμοποίησης, ικανότητας διακυβέρνησης του αρμόδιου κρατικού φορέα παρά με κάποια εσφαλμένη νομισματική πολιτική. 
Ακόμη περισσότερο το κράτος δεν λειτουργεί μόνο ως ο φορέας που εξασφαλίζει ότι τα κρατικά χρεόγραφα δεν μένουν ακάλυπτα άρα και συνολικά ότι το χρήμα δεν καταλήγει άνευ αξίας, αλλά και ταυτόχρονα εγγυάται ότι υπάρχει και κάποια οικονομική πολιτική σε όλες τις διαστάσεις της: νομισματική, δημοσιονομική, εμπορική, βιομηχανική, διεθνής.
Ως ένα βαθμό αυτό μπορεί να αφορά και διεθνείς φορείς στο βαθμό που αποτυπώνουν τη συνασπισμένη ισχύ κρατών, όπως για παράδειγμα το ευρώ που εκπροσωπεί και τη συνολική οικονομική και πολιτική ισχύ των ευρωπαϊκών οικονομιών.
Και τελικά το bitcoin δεν μπορεί να είναι δολάριο
Όλα τα παραπάνω εξηγούν γιατί το bitcoin ή κάποιο άλλο κρυπτονόμισμα δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του δολαρίου και να γίνει ένα νόμισμα αναφοράς ή παγκόσμιο νόμισμα.
Όχι γιατί δεν μπορεί να έχει τιμή, να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης, να γίνονται συναλλαγές σε αυτό, να υπάρχουν χρήματα που επενδύονται σε αυτό, συμπεριλαμβανομένων και παράγωγων προϊόντων που να αφορούν τις μελλοντικές διακυμάνσεις της τιμής, όπως μπορεί να γίνει με κάθε αντικείμενο αξίας ή χρεόγραφο.
Αλλά γιατί δεν υπάρχει η FED και τη ΕΚΤ που να αναλογεί σε αυτό, δεν υπάρχουν οι κυβερνήσεις που θα παίρνουν την πολιτική ευθύνη για να αυξήσουν το χρήμα που κυκλοφορεί, δημιουργώντας ουσιαστικά χρήμα, δεν υπάρχουν τα πολιτικά συστήματα που θα αναλαμβάνουν την ευθύνη για αυτές τις αποφάσεις, τα ποινικά συστήματα που θα εγγυώνται ότι οι συμφωνίες θα τηρούνται και φυσικά οι ένοπλες δυνάμεις που θα εξασφαλίζουν και τη διεθνή ισχύ των παραπάνω.
Γιατί όσο και εάν διάφορες από τις οικονομικές πρακτικές που δημιουργούν χρήμα μπορεί να είναι ιδιωτικές (για παράδειγμα το άνοιγμα από μια επιχείρηση ενός ανοιχτού αλληλόχρεου λογαριασμού σε μια ιδιωτική τράπεζα) και οι περισσότερες συναλλαγές που περιλαμβάνουν χρήμα είναι επίσης ιδιωτικές, δεν μπορεί να λειτουργήσει συνολικά το χρήμα και το νόμισμα χωρίς το θεσμικό πλαίσιο, το κράτος, τα δικαστήρια, τις κεντρικές τράπεζες και σε τελικά ανάλυση την υλική-ένοπλη ισχύ των κρατών. Και όλα αυτά λείπουν και από το bitcoin και από τα άλλα κρυπτονομίσματα.
TO BHMA
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου