Έλληνες στην Ουκρανία: Πόσοι είναι, πού κατοικούν, πόσο κινδυνεύουν από τον πόλε

  Πέμπτη, 24 Φεβρουαρίου, 2022
Σπύρος Σιδέρης

Αγωνία για τις εξελίξεις στην Ουκρανία και τους Έλληνες ομογενείς που ζουν στις επικίνδυνες περιοχές.

Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο όπου παρατάσσονται τα ρωσικά στρατεύματα κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων βρίσκεται η ελληνική κοινότητα. Το υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε χθες ανακοίνωση με την οποία καλούσε τους Έλληνες πολίτες να εγκαταλείψουν άμεσα τη χώρα.

Λίγο μετά την ανακοίνωση του ΥΠΕΞ, έγινε γνωστό και ότι δύο Έλληνες ομογενείς έπεσαν νεκροί από πυρά στο χωριό Γράνιτνα.

Ποιοι είναι όμως οι Έλληνες της διασποράς στην Ουκρανία, η ελληνική μειονότητα που ζει εκεί εδώ και χιλιάδες χρόνια;

Οι πρώτοι ελληνικοί οικισμοί στη βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας έκαναν την εμφάνιση τους τον 6ο αιώνα π.Χ. όπου ήρθαν σε επαφή με τους λαούς της Μαύρης Θάλασσας, Σκύθες, Κιμμέριους, Γότθους, Μαιώτες και Πρωτοσλάβους.

Η εισβολή των Μογγόλων στις στέπες του βορά, ανάγκασε τους Έλληνες να παραμείνουν μόνο σε πόλεις στους νότιους λόφους της Κριμαίας και χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, στους τουρκόφωνους Ουρούμ οι λεγόμενοι Γκρεκοτάταροι και στους Πόντιους που είχαν τα ελληνικά σαν μητρική γλώσσα.

Οι Έλληνες εκεί ζούσαν με τους Τατάρους της Κριμαίας πριν από την κατάκτηση της Κριμαίας από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και την επανεγκατάσταση των Ελλήνων από την Κριμαία στη βόρεια ακτή της Αζοφικής Θάλασσας από τη βασίλισσα Αικατερίνη Β'.

Η νέα επικράτεια που προοριζόταν για τους Έλληνες ήταν μεταξύ Μαριούπολης και Ντόνετσκ και αντιπροσωπεύεται κυρίως από το νότιο τμήμα της περιοχής του Ντόνετσκ, ή τη λεγόμενη περιοχή του Αζόφ. Μαζί με τους Έλληνες εγκαταστάθηκαν Ουκρανοί και Γερμανοί και μετά οι Ρώσοι. Οι Ουκρανοί εγκαταστάθηκαν ως επί το πλείστον στα χωριά και εν μέρει στις πόλεις αυτής της περιοχής, σε αντίθεση με τους Έλληνες, που ξαναέχτισαν τις πόλεις τους, δίνοντάς τους ακόμη και τα αρχικά ονόματα της Κριμαίας, όπως Γιάλτα - Γιάλτα, Γκουρζούφ - Ουρζούφ κ.λπ.

Την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, πραγματοποιήθηκε η λεγόμενη ελληνική επιχείρηση Εν-Kα-Βε-Ντε, δηλαδή οι σταλινικές διώξεις εναντίον των Ελλήνων σε μια οργανωμένη μαζική καταδίωξη των πολιτών ελληνικής καταγωγής και Ελλήνων πολιτών που ζούσαν στην Σοβιετική Ένωση, ως τμήμα της ευρύτερης Μεγάλης Εκκαθάρισης.

Ωστόσο, το 1956, οι περισσότεροι από τους επιζώντες επέστρεψαν στα σπίτια τους. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, η Ελληνική Δημοκρατία καλωσόρισε την επιστροφή των εθνικών Ελλήνων στην πατρίδα τους και πολλοί μετανάστευσαν μαζικά.

Παρόλα αυτά σύμφωνα με την απογραφή του 2001, στην Ουκρανία ζούσαν 91.500 Ελληνες, το 0,19% του συνολικού πληθυσμούς της χώρας, οι περισσότεροι από τους οποίους περίπου 77.000 εξακολουθούν να ζουν στην περιοχή του Ντόνετσκ.

Οι υψηλότερες εκτιμήσεις των περίπου 160.000 Ελλήνων που έχουν καταγραφεί στο παρελθόν, ήταν προφανώς λόγω της πολιτικής της εντατικής αφομοίωσης της σοβιετικής κυβέρνησης.

Ιστορικά, μετά από τη μετανάστευση από την Κριμαία για περισσότερα από 235 χρόνια, η περιοχή του Αζόφ είναι μια περιοχή συμπαγούς ελληνικής κοινότητας όπου διατήρησαν τις ιστορικές τους ρίζες, την εθνική τους ταυτότητα, τη γλώσσα, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις.

Σήμερα τα συμφέροντα των Ελλήνων εκπροσωπούνται από 95 ελληνικές κοινότητες σε 21 περιοχές της Ουκρανίας, οι οποίες έχουν ενωθεί στην Ομοσπονδία Ελληνικών Σωματείων Ουκρανίας.

Η Μαριούπολη πόλη της περιφέρειας του Ντονέτσκ και λιμάνι στην Αζοφική Θάλασσα, με σχεδόν μισό εκατομμύριο κατοίκους είναι το κέντρο του ελληνισμού, κάτι που μαρτυρεί και το όνομα της πόλης.

Η πόλη απέκτησε το σημερινό της όνομα το 1778, όταν το μεγαλύτερο μέρος των ελληνόφωνων και ταταρόφωνων ορθοδόξων της Κριμαίας αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την Κριμαία και να εγκατασταθούν στη νοτιοδυτική Ρωσία.

Νωρίτερα, στη περιοχή υπήρχε ένα Κοζάκικο οχυρό του 16ου αιώνα, το οποίο ονομαζόταν Κάλμιους. Το οχυρό έδωσε το όνομά του και στον ποταμό που περνά δίπλα από την πόλη (ποταμός Κάλμιους). Μεταξύ του 1948 και του 1989 η πόλη ονομαζόταν Ζντάνοφ, προς τιμήν του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Αντρέι Ζντάνοφ(1896-1948).

Η Μαριούπολη είναι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της ουκρανικής μεταλλουργίας και σημαντικό λιμάνι και μία από τις δέκα μεγαλύτερες πόλεις της Ουκρανίας. Είναι το σημαντικότερο βιομηχανικό και σημαντικό οικονομικό κέντρο της χώρας.

Οι Έλληνες της Ουκρανίας συμβάλλουν σημαντικά στην κοινωνικοπολιτική, κοινωνικο-οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της πολυεθνικής Ουκρανίας.

Στην περιοχή λειτουργούν σήμερα περίπου 60 σχολεία που διδάσκουν τα ελληνικά ως δεύτερη γλώσσα. Όμως λόγω του ότι αρκετά σχολεία βρίσκονται σε εμπόλεμες περιοχές ο αριθμός των μαθητών έχει μειωθεί σημαντικά.

Πέρα από τα ελληνικά γίνεται μια προσπάθεια για τη διατήρηση και μελέτη των γλωσσών Ρουμέι και Ουρούμ που μιλιούνται σε 48 χωριά της περιοχής του Ντόνετσκ.

Ε