Αν περάσετε αρκετό χρόνο σε ιαπωνικές στρατιωτικές βάσεις και στα γραφεία των υπευθύνων χάραξης πολιτικής τελικά θα δείτε τον ίδιο ασυνήθιστο χάρτη. Απεικονίζει την Ανατολική Ασία περιστραμμένη 90 μοίρες αριστερόστροφα, σαν να δείχνει την περιοχή από την προοπτική του Πεκίνου, βλέποντας προς την Ανατολική Σινική Θάλασσα. Το ιαπωνικό αρχιπέλαγος, και συγκεκριμένα η αλυσίδα νησιών Nansei που εκτείνεται από το Κιούσου έως την Ταϊβάν, φαίνεται να σχηματίζει ένα τείχος. Οι φιλοδοξίες της Κίνας για μεγαλύτερο παγκόσμιο ρόλο, υποδηλώνει ο χάρτης, περνάνε από την Ιαπωνία.

Τα τελευταία χρόνια αυτή η επισφαλής θέση ενθάρρυνε την Ιαπωνία να κάνει περισσότερα για να θωρακίσει την ασφάλειά της. Όταν ο αείμνηστος Άμπε Σίνζο ήταν πρωθυπουργός, η Ιαπωνία ενίσχυσε τις Δυνάμεις Αυτοάμυνας (SDF) -όπως ονομάζονται οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας, από σεβασμό προς το ειρηνιστικό σύνταγμά της- και χαλάρωσε τους νόμους που περιορίζουν την δυνατότητά τους να κάνουν χρήση βίας. Ωστόσο, αυτά τα βήματα ήταν σταδιακά – και επίσης αμφιλεγόμενα. Πολλοί άνθρωποι στην Ιαπωνία ανησυχούν για διολίσθηση προς τον μιλιταρισμό.

Οι αλλαγές επιταχύνθηκαν το προηγούμενο έτος. Τον Δεκέμβριο η κυβέρνηση επικαιροποίησε τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας και δύο σημαντικά πλαίσια αμυντικής πολιτικής. Η Ιαπωνία θα ξοδέψει πολύ περισσότερα για την άμυνα και θα αποκτήσει νέα ισχυρά όπλα. Η επιθετικότητα της Κίνας, υπό τον Σι Τζινπίνγκ, βοήθησε σε αυτό. Αλλά η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο. «Η βασική υπόθεση εδώ και χρόνια ήταν ότι δεν θα χρειαστεί να πολεμήσουμε», λέει ο Σασάε Κενιτσίρο, πρώην διπλωμάτης που προήδρευσε ενός συμβουλίου που γνωμοδότησε για τις νέες πολιτικές ασφαλείας. «Τώρα, για πρώτη φορά, ο ιαπωνικός λαός αντιλαμβάνεται την πιθανότητα ένοπλης σύγκρουσης σε αυτή την περιοχή και ρωτά τι σημαίνει αυτό για την Ιαπωνία».

Η μετατόπιση της κοινής γνώμης επέτρεψε στην κυβέρνηση να λάβει μέτρα που ήταν ταμπού μόλις πριν από λίγα χρόνια. Η διατήρηση του ανώτατου ορίου των αμυντικών δαπανών στο 1% του ΑΕΠ είναι άτυπος αλλά απαράβατος κανόνας από το 1976. Τώρα η Ιαπωνία σχεδιάζει να αυξήσει τις δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ έως το 2028 και να καλύψει επιπλέον ¥43 τρισεκατομμύρια  (326 δισ. δολάρια) τα επόμενα πέντε χρόνια . Επί πολύ καιρό οι Ιάπωνες ηγέτες απέφευγαν να αποκτήσουν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, παρόλο που η κυβέρνηση είχε συμπεράνει, το 1956, ότι κάτι τέτοιο δεν θα παραβίαζε το Σύνταγμα. Τώρα η Ιαπωνία σχεδιάζει να αγοράσει εκατοντάδες πυραύλους κρουζ από την Αμερική και να αναπτύξει δικούς της πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Ενώ οι μεταρρυθμίσεις του Άμπε προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες χιλιάδων πολιτών, οι τελευταίες αλλαγές έχουν λάβει την υποστήριξη της πλειοψηφίας των Ιαπώνων στις δημοσκοπήσεις.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ώθησε την Ιαπωνία να σκεφτεί περισσότερο τι θα περιλάμβανε η μάχη. «Ο Πούτιν το έκανε, γιατί όχι ο Σι;» λέει ανώτερος Ιάπωνας αξιωματούχος. «Οι δικτάτορες δεν είναι πάντα λογικοί».

Η Ιαπωνία σχεδιάζει να ξοδέψει μεγάλο μέρος του νέου αμυντικού προϋπολογισμού της για να στοκάρει εξαρτήματα και πυρομαχικά, καθώς και για να θωρακίσει τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις κατά πυραυλικών πληγμάτων. Οι Δυνάμεις Αυτοάμυνας ελπίζουν επίσης να καλύψουν τη απόσταση στον κυβερνοπόλεμο, όπου υστερούν. Οι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η Ιαπωνία δεν θα άντεχε το είδος της κυβερνοεπίθεσης που έχει αντιμετωπίσει η Ουκρανία. Σύμφωνα με πληροφορίες, σχεδιάζουν να τετραπλασιάσουν το μέγεθος των κυβερνοδυνάμεων της Ιαπωνίας έως το 2028, σε περίπου 4.000 άτομα. Οι Δυνάμεις Αυτοάμυνας θα προσαρμόσουν τη δομή της διοίκησης ιδρύοντας διακλαδικό αρχηγείο με ενιαίο επιτελείο που θα είναι υπεύθυνο για την επίβλεψη των επίγειων, αεροπορικών και χερσαίων δυνάμεων.

Όλα αυτά έχουν ενθουσιάσει τους ασχολούμενους με την εξωτερική πολιτική στην Αμερική. «Σπάνια είχα τέτοια αίσθηση αγαλλίασης για τον εορτασμό της σχέσης ΗΠΑ-Ιαπωνίας», εκμυστηρεύτηκε ο Κουρτ Κάμπελ, ο οποίος επιβλέπει τις υποθέσεις Ινδο-Ειρηνικού στον Λευκό Οίκο, μετά τη συνάντηση του Κισίντα Φούμιο, πρωθυπουργού της Ιαπωνίας, με τον Τζο Μπάιντεν στις 13 Ιανουαρίου.  Για τους Αμερικανούς σχεδιαστές πολιτικής, το μέγεθος, το οικονομικό βάρος, η στρατηγική γεωγραφική θέση και το στρατιωτικό δυναμικό της Ιαπωνίας την καθιστούν τον πιο σημαντικό σύμμαχο στον Ινδο-Ειρηνικό για αντιστάθμισμα της Κίνας. Η Ιαπωνία έχει καταστεί ιδιαιτέρως ουσιαστική για τα σχέδια της Αμερικής για την αντιμετώπιση κρίσεων γύρω από την Ταϊβάν. Στη δεκαετία του 1990 «η στάση μας ήταν: εντάξει, θα το κάνουμε μόνοι μας», λέει ο Μάικλ Γκριν, πρώην ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος. «Η στάση δεν είναι πλέον αυτή – δεν μπορούμε να το κάνουμε χωρίς την Ιαπωνία.”

Η Αμερική ανακοίνωσε σχέδια να κάνει την Οκινάουα, στη νότια Ιαπωνία, τη βάση για ένα από τα τρία νέα «παράκτια συντάγματα πεζοναυτών», σχεδιασμένα να διασκορπίζονται κατά μήκος της νησιωτικής αλυσίδας, να αποφεύγουν τον εντοπισμό και να επιδιώκουν να αποκλείσουν τις θαλάσσιες διόδους για τα κινεζικά πλοία. Οι δύο χώρες ανακοίνωσαν επίσης ότι η συμμαχία τους επεκτείνεται στο διάστημα και συμφώνησαν να επεκτείνουν την συνεκπαίδευση και την χρήση στρατιωτικών εγκαταστάσεων από τις ΗΠΑ. Αν και η Ιαπωνία δεν έχει κοινή διοίκηση με την Αμερική (σε αντίθεση με τη Νότια Κορέα ή το ΝΑΤΟ), θα χρειαστεί αμερικανική βοήθεια για στοχοποίηση και πληροφορίες για να χρησιμοποιήσει τους νέους πυραύλους που επιθυμεί να αποκτήσει. Αυτό θα απαιτήσει «σύστημα διοίκησης και ελέγχου που θα είναι πιο ολοκληρωμένο από ποτέ», τόνισε ο Ούε Σανταμάσα, απόστρατος πτέραρχοςτης Ιαπωνικής πολεμικής αεροπορίας, σε πρόσφατο σεμινάριο στο Τόκιο.

Παρ’ όλο το φιλικό κλίμα, οι αμφιβολίες για το σθένος της Αμερικής συμβάλλουν πράγουν επίσης τις  μεταρρυθμίσεις της Ιαπωνίας. Οι αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα παρακολουθώντας τον πόλεμο στην Ουκρανία και την αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν, ότι η Αμερική θα βοηθήσει μόνο αυτούς που είναι έτοιμοι να πολεμήσουν για τον εαυτό τους. Η Ιαπωνία επιδιώκει να ενισχύσει τους δεσμούς με τους άλλους εταίρους της: καθοδόν προς την Αμερική ο κ. Κισίντα σταμάτησε στο Λονδίνο για να υπογράψει συμφωνία με τη Βρετανία που διευκολύνει τα στρατεύματα των δύο χωρών να εκπαιδεύονται και να επιχειρούν στην επικράτεια ο ένας του άλλου. Η Ιαπωνία σχεδιάζει επίσης να αναπτύξει μαχητικό αεροσκάφος επόμενης γενιάς σε συνεργασία με τη Βρετανία και την Ιταλία. Η Ιαπωνία, όπως και άλλοι, ανησυχεί για την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ ή ενός από τους συνεργάτες του. «Πρέπει να σκεφτούμε για Σχέδιο Β», λέει επιφανής μελετητής.

Πολλοί στην Ιαπωνία αμφισβητούν εάν οι νέες πολιτικές θα λειτουργήσουν. Ο κ. Κισίντα δεν έχει ακόμη διευκρινίσει πώς θα χρηματοδοτήσει τις νέες δαπάνες. Το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα διχάζεται ως προς το αν θα αυξήσει τους φόρους, θα περικόψει τις δαπάνες ή θα εκδώσει περισσότερα κρατικά ομόλογα. Τα σχέδια θα απαιτήσουν περισσότερο προσωπικό, αλλά ο πληθυσμός της Ιαπωνίας συρρικνώνεται και οι Δυνάμεις Αυτοάμυνας ήδη παλεύουν να πετύχουν τους στόχους στρατολόγησης. Και είναι ακόμα ασαφές πώς θα αντιδρούσε το κοινό εάν οι Ιάπωνες στρατιώτες στέλνονταν πράγματι σε μάχη.

Η Ιαπωνία πρέπει επίσης να επικοινωνήσει με σαφήνεια τι θέλει να κάνει, μη τυχόν οι αλλαγές της καταλήξουν να τροφοδοτήσουν τις συγκρούσεις. Η στενότερη συνεργασία για την ασφάλεια με τη Νότια Κορέα, επίσης σύμμαχο των ΗΠΑ, θα βοηθούσε στην αποτροπή της Κίνας. Αλλά η αμυντική αναβάθμιση της Ιαπωνίας κάνει πολλούς στη Σεούλ να είναι επιφυλακτικοί. Η ίδια η Κίνα ήταν πικρόχολη: «Αυτό μας θυμίζει την τελευταία φορά που η Ιαπωνία πήρε λάθος στροφή και έφερε τρομερή καταστροφή στην Ασία», σχολίασε το κινεζικό ταμπλόιντ Global Times. Ένας κίνδυνος είναι ότι η Κίνα δεν βλέπει ότι οχυρώνεται τείχος, αλλά μια δύναμη που έρπει προς το μέρος της. Η Ιαπωνία προσπαθεί να προσφέρει κάποια εγγύηση: η νέα στρατηγική ασφαλείας της αναφέρεται στην Κίνα ως «πρόκληση», αλλά δεν την χαρακτηρίζει «απειλή», όπως επιδίωκαν ορισμένα γεράκια. Η Ιαπωνία, καλώς ή κακώς, δεν μπορεί να αλλάξει τη θέση της στον χάρτη.

© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο. Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στο www.economist.com