Σάββατο, 26 Αυγούστου, 2023
ΑΘΗΝΑ. Μια μικρή κουκκίδα πάνω αριστερά στον χάρτη της Ελλάδας, λίγα μόλις χιλιόμετρα κάτω από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Δεν είναι τουριστικό, δεν περνάει από εκεί κάποιος μεγάλος δρόμος, οι ταμπέλες που σε καθοδηγούν είναι παμπάλαιες, ξεθωριασμένες, γενικά το χωριό δεν το πιάνει το μάτι σου.
Δύσκολα, όμως, να μην έχεις ακούσει για τον Λια Θεσπρωτίας, τον τόπο που η Ελένη Γκατζογιάννη με το μαρτυρικό της θάνατο τον έκανε γνωστό σε όλο τον Κόσμο.
Ηταν μεγάλη τιμή λοιπόν και χαρά (όσο κοινότοπη και αν ακούγεται αυτή η φράση, εδώ όχι μόνο ισχύει στο ακέραιο αλλά ίσως δεν αποδίδει πλήρως τα συναισθήματά μου) που είχα την ευκαιρία να καλύψω δημοσιογραφικά για τον «Ε.Κ.» την Τετάρτη 23 Αυγούστου στον Λια, το μνημόσυνο της Ελένης Γκατζογιάννη για τη συμπλήρωση 75 χρόνων από τη θυσία της.
Εφτασα στο χωριό πρωί-πρωί, ίσως νωρίτερα από όλους γιατί ήθελα να εκμεταλλευτώ το κάθε δευτερόλεπτο. Παρακάμπτω την αναφορά στη μαγευτική διαδρομή (μέσα στα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά των ποταμών) από τα Γιάννενα προς τον Λια (περίπου μιάμιση ώρα) καθώς θα μπορούσε να αφιερωθεί ολόκληρο τουριστικό κείμενο σε αυτή.
Ασυναίσθητα, με το που αντίκρυσα το χωριό μού ήρθαν στο νου εικόνες από τις γλαφυρές περιγραφές του Νίκου Γκατζογιάννη στο βιβλίο-ύμνο για τη μητέρα του, «Ελένη», και βέβαια σκηνές από την ομώνυμη ταινία. Ηταν μάταιο, βέβαια, να αναζητήσω αντιστοιχήσεις ανάμεσα σε αυτό που έβλεπα και στις σκηνές της ταινίας (για να δω το πώς άλλαξε το χωριό σε όλα αυτά τα χρόνια) αφού ως γνωστόν αυτή γυρίστηκε όχι στον Λια αλλά στην Ισπανία λόγω των αντιδράσεων της τότε… προοδευτικής κυβέρνησης που δεν άντεχε την αλήθεια της.
Πάρκαρα κοντά στην εκκλησία και άρχισα να κατηφορίζω προς αυτή. Σε κάποια σπίτια αριστερά και δεξιά διέκρινα κάποιους αρκετά ηλικιωμένους. Σκέφτηκα ότι θα έχουν μνήμες από τα γεγονότα του Εμφυλίου, από όλα αυτά που περιγράφει ο Νίκος Γκατζογιάννης στο βιβλίο του. Δεν ήταν όμως η κατάλληλη ημέρα για να τους ζητήσω να φέρουν στο προσκήνιο πάθη μιας άλλης εποχής. Σήμερα ήρθαμε εδώ να τιμήσουμε τη μνήμη ενός συμβόλου. Σκέφτηκα μόνο ότι και ο Λιας επιβεβαιώνει τη ρήση ότι το μεγαλύτερο θηρίο στον κόσμο είναι ο άνθρωπος. Αυτό το ήρεμο χωριό με τους φιλήσυχους και καλοκάγαθους κατοίκους που χαιρετούσαν με το παραδοσιακό νεύμα του κεφαλιού τον άγνωστο που έβλεπαν πρώτη φορά στα μέρη τους και που είχαν βγει στις αυλές τους για να φωτογραφίσουν τους υψηλούς προσκεκλημένους που είχαν μάθει ότι θα επισκέπτονταν τον τόπο τους, κάποτε είχε γίνει θέατρο μίσους και παραλόγου: Ελληνες σκότωναν Ελληνες, και έφτασαν μάλιστα στο σημείο να σκοτώσουν και μια μάνα για το «έγκλημά» της να εκπληρώσει την ύψιστη αποστολή κάθε μάνας, να προστατεύσει τα παιδιά της.
Αν και τα μνημόσυνα είναι συνυφασμένα με τη θλίψη, το μνημόσυνο της Ελένης Γκατζογιάννη ήταν μάλλον μια γιορτή, τόσο για την οικογένειά της όσο και για όλο το χωριό. Είναι λογικό αφού η χρονική απόσταση των 75 χρόνων από το μαρτυρικό θάνατό της, που την κατέστησε αιώνιο σύμβολο μητρικής στοργής, έχει απαλύνει κάπως τον βαθύ πόνο της απώλειάς της – για τον γιο της πάντως, τον Νίκο Γκατζογιάννη δεν είμαι και τόσο σίγουρος.
Εντός αλλά και εκτός της μικρής εκκλησίας της Αγίας Τριάδας ο κόσμος ήταν πολύς – ακόμα και αδαής θα καταλάβαινε ότι κάτι ιδιαίτερο γινόταν στο χωριό εκείνη την ημέρα. Η οικογένεια Γκατζογιάννη, ο Νίκος Γκατζογιάννης και η σύζυγός του Τζόαν, η κόρη τους Ελένη με τον σύζυγό της Εμίλιο Μπαλτοντάνο και τα δύο τους παιδιά έκαναν το ταξίδι από την Αμερική για να τιμήσουν τη μνήμη της Ελένης και το ίδιο έκαναν και σημαίνουσες προσωπικότητες της πολιτικής ζωής της χώρας, προεξάρχοντος του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά. Παρόντες ήταν επίσης η ευρωβουλευτής της ΝΔ, Αννα Μισέλ Ασημακοπούλου, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Διονύσης Σταμενίτης, ο βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης της Νέας Δημοκρατίας Δημήτρης Κούβελας και ο επίσης βουλευτής ΝΔ (Θεσπρωτίας) Βασίλης Γιόγιακας.
Συγκινητικές ήταν οι στιγμές και στο αναπαλαιωμένο σπίτι της οικογένειας. Ενα μικρό κείμενο μέσα σε κορνίζα ενημερώνει μεταξύ άλλων τον επισκέπτη ότι το σπίτι αναπαλαιώθηκε το 2002 από την κόρη του Νίκου Γκατζογιάννη, που φέρει το όνομα της γιαγιάς της και ότι οι πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν για την αναπαλαίωσή του προέρχονται από την αρχική οικία. Δίπλα ακριβώς υπάρχει μια φωτογραφία των γονέων του Νίκου Γκατζογιάννη, του Χρήστου και της Ελένης. Και ενώ παρατηρείς τα αντικείμενα που υπάρχουν μέσα στο σπίτι, ακούς τον ίδιο τον γιο της γυναίκας-συμβόλου να σε ξεναγεί στους χώρους του και να λέει ιστορίες που είχε βιώσει εκεί και ο ίδιος όταν ήταν μικρό παιδάκι: αν δεν είναι αυτό πραγματική βουτιά στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, τότε τι είναι;
Τα ίδια και στο μουσείο του χωριού, το Μουσείο Τέχνης Υφαντή όπου υπάρχει ειδικός χώρος αφιερωμένος στην οικογένεια Γκατζογιάννη με φωτογραφικό υλικό σπουδαίων προσωπικοτήτων που κατά καιρούς επισκέφθηκαν το χωριό της «Ελένης». Διέκρινα, μεταξύ άλλων, τον διάσημο ομογενή σκηνοθέτη Ελία Καζάν, τον αείμνηστο πρώην πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Ελληνοαμερικανό παρ’ ολίγο πρόεδρο των ΗΠΑ, Μιχάλη Δουκάκη.
Η Ελένη δεν είναι απλά η μητέρα του κ. Νίκου Γκατζογιάννη. Είναι ένα σύμβολο και εμείς οι Ελληνες έχουμε μάθει να ζούμε με σύμβολα και μάλιστα τα αποζητούμε. Με αυτά πορευόμαστε και με αυτά παραμένουμε όρθιοι παρά τις αντιξοότητες. Δεν είναι τυχαίο που αυτό τόνισε και ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς στην ομιλία του στον ξενώνα του χωριού στο γεύμα που παρέθεσε η οικογένεια Γκατζογιάννη σε όσους παρέστησαν στο μνημόσυνο. Στην παρατήρησή μου ότι ο πρόεδρος πιστεύει ακράδαντα όσα είπε, εξ ου και μίλησε όχι έχοντας μπροστά του κάποιο χαρτί, αλλά από μνήμης, ο βουλευτής Δημήτρης Κούβελας με διόρθωσε, λέγοντας ότι ο πρόεδρος «δεν μίλησε από μνήμης, αλλά από καρδιάς». Αποδέχομαι τη διόρθωση και τη γενικεύω. Ολοι όσοι μίλησαν, μίλησαν από καρδιάς. Και όσοι δεν μίλησαν, μίλησαν με τα μάτια τους που έλεγαν ευχαριστώ στον Νίκο Γκατζογιάννη που αφιέρωσε τη ζωή του για να κάνει γνωστή την ιστορία της μητέρας του, να γίνει γνωστή η αλήθεια στα πέρατα του κόσμου και μαζί της ο Λιας.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΘΞ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου