Καρπούζι: Οφέλη για την υγεία και κίνδυνοι από την κατανάλωσή του

Τετάρτη, 23 Αυγούστου, 2023

Water-melons

Το καρπούζι, Citrullus lanatus, όπως είναι η επίσημη ονομασία του, ανήκει στην οικογένεια των βοτάνων Curcurbitaceae και είναι «ξαδέρφια» με το αγγούρι και την κολοκύθα.

Υπάρχει από το 2.500 π.Χ. και πράγματι αποτελείται από 92% νερό. Γι’ αυτό άλλωστε και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι εκτός από το να το καταναλώνουν σαν φρούτο, το μετέφεραν μαζί τους σε ναυτικές και άλλες αποστολές σαν αποθήκη νερού. Τον 10ο αιώνα μ.Χ. καλλιεργείται στην Κίνα και τον 13ο αιώνα διαδίδεται στην Ευρώπη μέσω των Αράβων. Εγιναν το σύμβολο του μαρτυρίου του Αγίου Λαυρεντίου στην Ιταλία. Κάθε χρόνο, στις 10 Αυγούστου στη Φλωρεντία, ο άγιος των μαγείρων γιορτάζεται με ένα όργιο καρπουζοφαγίας. Η ελληνική λέξη του φρούτου είναι «υδροπέπων» (αντίστοιχα στην αγγλική γλώσσα «watermelon») και η λέξη «καρπούζι» προέρχεται από την αντίστοιχη τουρκική «karpuz». Εχει επικρατήσει η εντύπωση ότι το καρπούζι είναι σκέτο νεράκι, πρόκειται φυσικά για μια άποψη που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο χυμός του καρπουζιού είναι πλούσιος σε ζάχαρα και άλλα θρεπτικά συστατικά. Η περιεκτικότητα του χυμού στα διάφορα στοιχεία επηρεάζεται από την ποικιλία, τις καλλιεργητικές συνθήκες και βασικά από το βαθμό ωρίμανσης.

Από μελέτες που έγιναν βρέθηκε ότι ο χυμός του καρπουζιού περιέχει ζάχαρα από 5% έως 8%. Αυτό σημαίνει ότι έχει λίγες θερμίδες. Ενα κιλό καρπούζι περιέχει 100-200 μόνο θερμίδες. Το καρπούζι δεν παχαίνει, δυναμώνει και ομορφαίνει.

Το καρπούζι περιέχει τις απαραίτητες βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, συμπεριλαμβανομένων βιταμίνη C, Α, Β1, Β6, το μαγνήσιο, β-καροτένιο, κάλιο και διαλυτές φυτικές ίνες. Το 90% αποτελείται από νερό και 5% σε φρουκτόζη. Περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε λυκοπένιο και γλουταθειόνη, ισχυρές αντιοξειδωτικές και αντικαρκινικές ουσίες. Είναι φυσικό διουρητικό, το οποίο προάγει την απώλεια βάρους και συμβάλλει στη νεφρική λειτουργία.

Το καρπούζι περιέχει πλήθος ευεργετικών για την υγεία μας συστατικών, πολλά από τα οποία ίσως δεν γνωρίζουμε.

Μάθετε λοιπόν ότι:

1. 100 γρ. καρπούζι έχουν 30 θερμίδες, 7,6 γρ. υδατάνθρακες και 94 γρ. νερό.
2. Ο χυμός του καρπουζιού περιέχει ζάχαρα από 5% έως 8%. Αυτό σημαίνει ότι έχει λίγες θερμίδες. Εχει υπολογιστεί ότι ένα κιλό καρπούζι περιέχει 100-200 μόνο θερμίδες. Το καρπούζι δεν παχαίνει, δυναμώνει και ομορφαίνει.
3. Περιέχει ασκορβικό οξύ (Βιταμίνη C) 8-9mg%. Η βιταμίνη C, δρα προστατευτικά κατά της γήρανσης.
4. Το καρπούζι είναι εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών καθώς περιέχει βιταμίνη C, β-καροτένιο αλλά και βιοτίνη, συμβάλλοντας έτσι στην προστασία του οργανισμού από διάφορους τύπους καρκίνου.
5. Περιέχει β-καροτένιο που είναι προβιταμίνη της βιταμίνης Α, 230 μικρογρ. Η βιταμίνη Α, μας προστατεύει από τις μολύνσεις και ενδυναμώνει την όραση. H βιταμίνη Α, είναι σημαντική για καλύτερη όραση και για αποτελεσματικότερη άμυνα σε μολύνσεις καθώς ενδυναμώνει τα λεμφοκύτταρα του οργανισμού.
6. Περιέχει επίσης βιταμίνη Β6 (0,14mg), η οποία συμβάλλει στην σύνθεση των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου καθώς συντελεί στην καλύτερη πνευματική και ψυχολογική υγεία. Συμβάλει στη σύνθεση σεροτονίνης, ντοπαμίνης, μελατονίνης.
7. Περιέχει το αμινοξύ citrolline, που στον οργανισμό μας μετατρέπεται σε ένα βασικό αμινοξύ, την αργινίνη, που συμβάλλει σημαντικά στη σωστή λειτουργία του καρδιαγγειακού μας συστήματος. Συμβάλλει, μέσω του αμινοξέος citrolline που εμπεριέχει, στις εύρυθμες καρδιαγγειακές και ανοσολογικές λειτουργίες. Η σχέση κιτρουλίνη-αργινίνη, βοηθά την υγεία της καρδιάς, του ανοσοποιητικού συστήματος και μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμο για όσους πάσχουν από παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2. Επίσης, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να χαλαρώσει τα αιμοφόρα αγγεία, όπως κάνει και το Viagra, χωρίς όμως να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες. Η αργινίνη βοηθά επίσης τον κύκλο της ουρίας από την απομάκρυνση της αμμωνίας και άλλων τοξικών ενώσεων από το σώμα μας.
8. Περιέχει λυκοπένιο, μια ουσία με έντονη αντιοξειδωτική δράση, και κάλιο, που συμβάλλει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης έχοντας παράλληλα διουρητική δράση. Αξίζει να σημειωθεί ότι το λυκοπένιο, δηλαδή η χρωστική ουσία στην οποία οφείλεται το κόκκινο χρώμα ορισμένων φρούτων και λαχανικών (π.χ. τομάτας, καρπουζιού), που περιέχεται στο καρπούζι είναι περισσότερο διαθέσιμο για τον ανθρώπινο οργανισμό συγκριτικά με το αντίστοιχο που περιέχεται στην τομάτα. Επίσης, το καρπούζι προσφέρει το λυκοπένιο όταν καταναλώνεται ωμό, σε αντίθεση με την τομάτα, η οποία απελευθερώνει καλύτερα τη συγκεκριμένη ουσία όταν μαγειρευτεί. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό βεβαίως με τις αποδεδειγμένες ευεργετικές δράσεις του λυκοπενίου στο καρδιαγγειακό σύστημα, στην πρόληψη διαφόρων μορφών καρκίνου και στην άνοση λειτουργία του οργανισμού εξαιτίας της ισχυρής αντιοξειδωτικής του δράσης, καθιστά το καρπούζι ως μια επιπρόσθετη εναλλακτική πηγή υγείας και πρόληψης. Το λυκοπένιο, θεωρείται ότι έχει αντικαρκινική δράση. Το λυκοπένιο εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια του κυτταρικού μεταβολισμού. Η δράση του γίνεται αισθητή κυρίως σε περιστατικά ενάντια στον κίνδυνο του καρκίνου του προστάτη, παρουσιάζοντας, συγχρόνως, ευεργετικές δράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα.

9. Οι φυτικές ίνες που περιέχει βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου. Είναι πολύ καλή πηγή φυτικών ινών, οι οποίες βοηθούν την κινητικότητα του εντέρου, ενώ συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, κυρίως του ορθού. Οι πλούσιες φυτικές ίνες του το καθιστούν σχεδόν απαγορευτικό για τους πάσχοντες από το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
10. Ο χυμός του προκαλεί έντονη διούρηση καθαρίζοντας το αίμα και τα νεφρά.

Αν είστε διαβητικός, δεν είναι μόνο τα καρπούζια ασφαλή για κατανάλωση, αλλά πρέπει να τα απολαύσετε ως μέρος μιας υγιεινής, ισορροπημένης διατροφής.

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αμερική αποδείχθηκε ότι το παγωμένο καρπούζι, ακόμα κι αν προσφέρει μια ευχάριστη πηγή δροσιάς, είναι κατά πολύ λιγότερο θρεπτικό από το αντίστοιχο που καταναλώνεται σε θερμοκρασία δωματίου. Συγκεκριμένα, διάφορες ποικιλίες καρπουζιού αποθηκεύτηκαν για δύο εβδομάδες σε θερμοκρασίες 21, 13 και 5ο C. Μετά από εξέταση των θρεπτικών συστατικών τους, αποδείχθηκε ότι αυτά που συντηρήθηκαν στους 21ο C περιείχαν 40% περισσότερο λυκοπένιο και 140% επιπλέον β-καροτένιο, το οποίο ο οργανισμός μετατρέπει σε βιταμίνη Α. Από το γεγονός αυτό φαίνεται ότι τα καρπούζια συνεχίζουν να παράγουν θρεπτικές ουσίες ακόμα και μετά τη συλλογή τους και ότι η ψύξη επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία. Σημειώνεται, επίσης, ότι η διάρκεια ζωής του φρούτου κυμαίνεται μεταξύ 14 και 21 ημερών σε θερμοκρασία 13ο C, ενώ η αντίστοιχη στο ψυγείο είναι κατά πολύ μικρότερη.

 

Το καρπούζι περιέχει:

Νερό (gr.) 256

Ενέργεια (Kcal) 84

Πρωτεΐνες (gr.) 5,7

Λιπαρά (gr.) 3,5

Υδατάνθρακες (gr.) 74,8

Φυτικές Ίνες (gr.) 1,1

Ασβέστιο (mg) 19,6

Σίδηρο (mg) 0,7

Μαγνήσιο (mg) 28

Φώσφορο (mg) 30,8

Κάλιο (mg) 314

Νάτριο (mg) 2,8

Ψευδάργυρο (mg) 0,3

Βιταμίνη C (mg) 22,7

Θειαμίνη (mg) 0,1

Ριβοφλαβίνη (mg) 0,1

Νιασίνη (mg) 0,5

Βιταμίνη B-6 (mg) 0,1

Βιταμίνη A (IU) 1593

 

Τρεις πρακτικές συμβουλές για την σωστή επιλογή του:

1. Το καρπούζι πρέπει να έχει συμμετρικό σχήμα χωρίς κοψίματα ή χτυπήματα και ικανοποιητικό βάρος μιας και αποτελείται από πολύ νερό. Καλύτερα να μην διαλέξετε ούτε το μεγαλύτερο αλλά ούτε το μικρότερο καρπούζι που θα βρείτε. Διαλέξτε ένα μέτριου μεγέθους. Είναι επίσης σημαντικό, είτε μεγάλο, είτε μικρό, να φαίνεται βαρύ για το μέγεθός του.
2. Γυρίστε το και βρείτε ένα σημείο (κηλίδα) πάνω στο καρπούζι που να είναι κίτρινο, όσο πιο κίτρινο είναι τόσο καλύτερα, όχι άσπρο ή πράσινο. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο ακουμπούσε το καρπούζι στο έδαφος όταν ωρίμαζε και δεν αποκόπηκε πρόωρα από το φυτό. Αν είναι άσπρο ή πράσινο πιθανόν να το έχουν κόψει πρόωρα και να μην έχει ωριμάσει. Επιθεωρήστε την ουρά. Μια ξεραμένη ουρά δείχνει πως το καρπούζι είναι ώριμο. Ωστόσο, εάν η ουρά του είναι πράσινη, αυτό σημαίνει πως το μάζεψαν πολύ νωρίς και δεν θα είναι έτοιμο. Οταν αγοράζετε ένα καρπούζι που είναι ήδη κομμένο στη μέση από τη λαϊκή ή το σουπερμάρκετ, επιλέξτε η φλούδα του να είναι σκούρα σε χρώμα χωρίς να έχει καμία λευκή ράβδωση και τα κουκούτσια του να είναι σκούρα και όχι λευκά!
3. Χτυπάμε ελαφρά το καρπούζι περίπου στη μέση, αν το καρπούζι κάνει έναν «κούφιο» ήχο τότε είναι καλής ποιότητας.

 

Πώς θα διαλέξετε το πιο γλυκό καρπούζι

 

Τα άκοπα καρπούζια αποθηκεύονται καλύτερα σε θερμοκρασίες από 10-20° C και αντέχει πάνω από 2 εβδομάδες σε δροσερό μέρος. Από την στιγμή που θα κοπεί το καρπούζι, θα πρέπει να διατηρείται στο ψυγείο τυλιγμένο με μεμβράνη συντήρησης τροφίμων και όχι κομμένο σε τεμάχια, γιατί αφυδατώνεται και αλλοιώνεται η γεύση του. Μπορεί να διατηρηθεί για 3-4 μέρες στο ψυγείο.

 

Ανεπιθύμητες ενέργειες από την κατανάλωση καρπουζιού

 

Το καρπούζι είναι καλά ανεκτό από τους περισσότερους. Εντούτοις, μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις, αντιδράσεις δυσανεξίας ή γαστρεντερικά προβλήματα σε ορισμένους ανθρώπους. Το καρπούζι περιέχει FODMAPs, υδατάνθρακες βραχείας αλύσου που μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να αφομοιώσουν. Τα FODMAPs μπορεί να προκαλέσουν δυσάρεστα συμπτώματα από το πεπτικό, όπως φουσκώματα, αέρια, κράμπες στο στομάχι, διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Τα άτομα που είναι ευαίσθητα στα FODMAP, όπως ορισμένοι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση καρπουζιού.

Τεστ τροφικής δυσανεξίας για το καρπούζι γίνεται με τις παρακάτω εξετάσεις

* TrophoScan® 200

* TrophoScan® 300

* TrophoScan® 400

 

Αλλεργία

Η αλλεργία στο καρπούζι είναι σπάνια, αλλά μπορεί να προκαλέσει ήπιες αλλεργικές αντιδράσει σε ευαίσθητα άτομα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κνησμό στο στόμα και το λαιμό, οίδημα των χειλιών, του στόματος, της γλώσσας, του λαιμού και μερικές φορές των αυτιών.

 

Δυσανεξία

Η εμφάνιση τροφικής δυσανεξίας στο καρπούζι είναι περισσότερο συχνή από την αλλεργική αντίδραση. Οι κλινικές εκδηλώσεις της τροφικής δυσανεξίας μπορεί να ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό. Έχουν χαρακτηριστεί τα ακόλουθα αλλεργιογόνα στο καρπούζι: Cit la 2, Cit la MDH, Cit la TPI. Αναμένεται εκτεταμένη διασταυρούμενη αντιδραστικότητα μεταξύ των διαφόρων ειδών του γένους, καθώς και μεταξύ των μελών της οικογένειας Cucurbitaceae, όπως το καρπούζι, το πεπόνι, το αγγούρι και το κολοκύθι. Η υπερευαισθησία στο καρπούζι έχει συσχετιστεί και με άλλες υπερευαισθησίες, όπως στο πεπόνι και το λάτεξ (Σύνδρομο Φρούτου-Λάτεξ). Η τροφική δυσανεξία έναντι του καρπουζιού (Κωδικός 160) ελέγχεται στα TrophoScan® 200, 300 και 400. Τα αντιγόνα του καρπουζιού έχουν απομονωθεί χωρίς να έχει προηγηθεί θερμική επεξεργασία* των αντιγόνων. Τα αντιγόνα που ελέγχονται αποτελούν μίγμα πρωτεϊνών προερχόμενα από την κόκκινη σάρκα, την περιβάλλουσα λευκή σάρκα και τους σπόρους του φρούτου.

Το TrophoScan® αποτελεί τον πιο έγκυρο, αξιόπιστο και αποτελεσματικό τρόπο ελέγχου της τροφικής δυσανεξίας, μετρώντας τα επίπεδα των ολικών IgG αντισωμάτων στο αίμα έναντι των δυνητικά αλλεργιογόνων τροφών. Η παρουσία αυτών των αντισωμάτων έχει συσχετισθεί με νοσήματα του γαστρεντερικού συστήματος (ευερέθιστο έντερο, κοιλιοκάκη και άλλες διαταραχές), με ημικρανίες και άλλες νευρολογικές διαταραχές, με διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος (αυτοάνοσα νοσήματα, ευαισθησία σε λοιμώξεις κλπ), με παχυσαρκία και δυσκολία απώλεια βάρους, με δερματοπάθειες, με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, αρθραλγίες και άλλα χρόνια νοσήματα.

*Η θερμική επεξεργασία των αντιγόνων  είναι μια μοναδική διαδικασία πριν την έναρξη της διαδικασίας απομόνωσης των πρωτεϊνών των τροφίμων. Γίνεται σε τρόφιμα που κατά κοινή συνήθεια μαγειρεύονται (π.χ. κρέατα, πουλερικά, ψάρια) και υφίστανται μια ισοδύναμη με το μαγείρεμα θερμική εργαστηριακή προεργασία, έτσι ώστε η αντιγονικότητα τους να προσεγγίζει ακόμη περισσότερο την πραγματική αντιγονική δομή των τροφίμων που καταναλώνουμε. Εχει αποδειχθεί ότι τα αντιγόνα που απομονώνονται με αυτό τον τρόπο, είναι πιο αποτελεσματικά (κάνουν το σύστημα της ELISA πολύ πιο ευαίσθητο) στην αναγνώριση και δέσμευση των αντισωμάτων όλων των κλάσεων (IgA, IgG, IgE, IgM). Μόνον ό έλεγχος της τροφικής δυσανεξίας με το TrophoScan® σε ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιεί αυτή την προσέγγιση στη διερεύνηση της Τροφικής Δυσανεξίας. Η επεξεργασία των τροφών έχει σαν αποτέλεσμα των σχηματισμό Νέο-Αλλεργιογόνων.

Πηγές: medlabnews.gr, Διαγνωστική Αθηνών