Γιατί η Νότια Αφρική προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο για τη Γάζ

 Κυριακή, 14 Ιανουαρίου, 2024

Τι συμβολίζει η προσφυγή της Νότιας Αφρικής στη Χάγη με την κατηγορία για «διάπραξη γενοκτονίας στη Γάζα» - Η κληρονομιά του Άπαρτχαϊντ και οι δεσμοί με την Παλαιστίνη

Μαρίνα Καραούσου

Τις δύο προηγούμενες ημέρες, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έγινε μάρτυρας μιας σύγκρουσης μεταξύ δύο εθνών, το καθένα διαμορφωμένο από πράξεις που έχουν συγκαταλεχθεί στις χειρότερες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας.

Στη μία πλευρά η Νότια Αφρική, που μόλις πριν από λίγες δεκαετίες βγήκε από το απαρτχάιντ. Στην άλλη το Ισραήλ, που ιδρύθηκε μόλις τρία χρόνια μετά τη δολοφονία εκατομμυρίων Εβραίων από τους Ναζί και την προσπάθεια εξολόθρευσης του εβραϊκού λαού από προσώπου γης.

Συγκεκριμένα, η Νότια Αφρική προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών για να ζητήσει την επείγουσα διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας, υποστηρίζοντας πως το Ισραήλ «διαπράττει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων» – μία κατηγορία που το Ισραήλ αρνείται.

Τα αποδεικτικά στοιχεία που χρησιμοποίησε το αφρικανικό κράτος στην ακροαματική διαδικασία της Πέμπτης περιλάμβαναν τις μαζικές δολοφονίες αμάχων, τη χρήση της πείνας ως όπλο και τις εμπρηστικές και «απανθρωπιστικές», όπως χαρακτηρίστηκαν, δηλώσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου και των υπουργών του.

Είναι γεγονός πως, καθώς ο πόλεμος στη Γάζα συμπλήρωσε αισίως 100 ημέρες, δεν υπάρχει επαρκής εσωτερική πίεση στο Ισραήλ για αλλαγή πορείας, ενώ και ο Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ παρόλο που αναγνωρίζει τα βάσανα των πολιτών και τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς, δεν είναι διατεθειμένος να διακόψει τη στρατιωτική βοήθεια. Ταυτόχρονα, οι πρόσφατες ψηφοφορίες της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας είναι απογοητευμένο από τη θηριωδία που διαδραματίζεται στη Γάζα, αλλά φαίνεται ότι δεν μπορεί να δράσει.

Υπό αυτές τις συνθήκες, λίγοι περίμεναν ότι η οποιαδήποτε δράση θα ερχόταν με τη μορφή μιας νοτιοαφρικανικής αγωγής στη Χάγη.

Οι σχέσεις με τη Χαμάς

Ωστόσο, η Νότια Αφρική βρίσκεται ανάμεσα σε λίγες μόνο χώρες που διατηρούν διπλωματικές σχέσεις με τη Χαμάς – μια οργάνωση που ευρέως θεωρείται τρομοκρατική. Αυτός ο χαρακτηρισμός έχει μικρή βαρύτητα για την ηγεσία της χώρας, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (anc), το οποίο συχνά αποκαλούταν τρομοκρατική οργάνωση πριν ενορχηστρώσει την ειρηνική μετάβαση της Νότιας Αφρικής στη δημοκρατία. Στη δεινή θέση της Παλαιστίνης, το anc βλέπει την ηχώ του δικού του μακροχρόνιου αγώνα για ελευθερία.

Ενδεικτικό των καλών σχέσεων του anc με τη Χαμάς ήταν όταν στις 5 Δεκεμβρίου, στην επέτειο δέκα χρόνων από τον θάνατο του Νέλσον Μαντέλα, σύμβολο συμφιλίωσης και ειρήνης, αντιπροσωπεία της Χαμάς με επικεφαλής τον ανώτερο αξιωματούχο Μπασέμ Ναΐμ, συναντήθηκε με τον εγγονό του Μαντέλα, Μάντλα, σε μια πορεία στην πρωτεύουσα Πρετόρια. Η πορεία κατέληγε στο άγαλμα του Νέλσον Μαντέλα που στέκεται περήφανα έξω από το προεδρικό γραφείο, όπου ο Ναΐμ κατέθεσε στεφάνι μαζί με την υπουργό κοινωνικής ανάπτυξης.

Πέραν όμως των σχέσεων των δύο ηγεσιών, σύμβολα αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη είναι εμφανή σε όλη τη Νότια Αφρική, ενώ ακόμη και διαφημιστικές πινακίδες των αυτοκινητοδρόμων διακηρύσσουν ότι «Genocide isRΕΑL (σ.σ. η γενοκτονία είναι πραγματική)».

Η κληρονομιά του Άπαρτχαϊντ και οι δεσμοί με την Παλαιστίνη

Η σημασία της παλαιστινιακής υπόθεσης στη Νότια Αφρική έχει βαθιές ρίζες.

Ο πόλεμος στη Γάζα αλλά και εν γένει το παλαιστινιακό ζήτημα ανακαλούν θέματα κεντρικά για την ταυτότητα της Νότιας Αφρικής: το κυβερνών κόμμα έχει συγκρίνει εδώ και καιρό τις πολιτικές του Ισραήλ στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη με τη δική του ιστορία υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ της κυριαρχίας της λευκής μειονότητας, το οποίο περιόριζε τους περισσότερους μαύρους πολίτες μέχρι και το 1994.

Επιπλέον κατά τα χρόνια του απαρτχάιντ, το εβραϊκό κράτος προμήθευε όπλα και τεχνολογία στο καθεστώς της Νότιας Αφρικής, η οποία τότε είχε τεθεί υπό εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ. Και ταυτόχρονα, ο Νέλσον Μαντέλα είδε στον Γιασέρ Αραφάτ, τον αείμνηστο ηγέτη των Παλαιστινίων, έναν «σύντροφο στα όπλα» που προσπαθούσε και εκείνος να κερδίσει την ελευθερία για τον λαό του.

Ο Νέλσον Μαντέλα με τον Γιασέρ Αραφάτ

Επίσης, στο εσωτερικό της χώρας, όπου η ικανοποίηση από την κυβέρνηση είναι χαμηλή και τα προβλήματα μεγάλα, πολλοί Νοτιοαφρικανοί επικρότησαν τους ηγέτες τους που πήραν θέση. Οργανώθηκαν συγκεντρώσεις για να παρακολουθήσουν την ακροαματική διαδικασία, ενώ διαδηλωτές κυμάτιζαν παλαιστινιακές σημαίες στους δρόμους.

Η βαρύτητα της υπόθεσης

Ανεξαρτήτως όμως από τους λόγους πίσω από την απόφαση της Νοτίου Αφρικής να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο, πρόκειται για μία υπόθεση που, αν και δεν αναμένεται να επιφέρει άμεσες εξελίξεις, έχει ιδιαίτερους συμβολισμούς και μπορεί να πλήξει το ήδη αμαυρωμένο προφίλ του Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Συγκεκριμένα, η απόφαση του δικαστηρίου είναι οριστική και δεν υπάρχει δικαίωμα άσκησης έφεσης. Βέβαια, σε περίπτωση που κρίνει πως διαπράττεται γενοκτονία ή/και πως πρέπει να γίνει άμεση παύση των εχθροπραξιών, το Ισραήλ δεν είναι απαραίτητο πως θα συμμορφωθεί με τη δικαστική απόφαση – αλλά και μόνο η ετυμηγορία θα ήταν επιζήμια για τη φήμη της χώρας και θα δημιουργούσε νομικό προηγούμενο.

TO BHMA