Παραλίες: Πρώτες νίκες μπροστά στο πέλαγος αυθαιρεσιών

 Πέμπτη, 27 Ιουνίου, 2024

Η αρχή έγινε με το «Κίνημα της πετσέτας» και εμβληματικές παραλίες παραδόθηκαν ελεύθερες από παράνομα ομπρελοκαθίσματα στο κοινό - Τι λένε πολίτες που ξεκίνησαν την κίνηση, ποια είναι η εικόνα στα νησιά και πώς μια χουντική διάταξη οδηγεί σε πριβέ αμμουδιές στην Αττική

Βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν φωτογραφίες εργαζομένου που σέρβιρε τουρίστες με το νερό ως το στέρνο έκαναν τον γύρο των ΜΜΕ.

Μετατράπηκε κατόπιν σε εμβληματικό παράδειγμα του πάρτι αυθαιρεσιών στις παραλίες της χώρας, τις οποίες ανέδειξε και πολέμησε το «Κίνημα της πετσέτας». Και πριν από λίγες ημέρες αναδείχθηκε ξανά σε κεντρικό θέμα συζήτησης όταν ο ιδιοκτήτης του επιχείρησε να το λειτουργήσει, απομακρύνοντας τις κορδέλες σφράγισης που είχαν τοποθετήσει οι Αρχές.

Ο λόγος για το μπιτς μπαρ Santa Marina στη Ρόδο, για την οριστική σφράγιση του οποίου χρειάστηκε να μεταβεί στο νησί αυτοπροσώπως η γενική γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών Νάγια Κόλλια. «Με την παρέμβασή της η επιχείρηση απομάκρυνε όλα τα κρεβάτια» λέει στο «Βήμα» ο Ιάκωβος Γρύλλης, μέλος του Δικτύου «Ομπρέλα» για την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου.

Το ίδιο συνέβη σε άλλες δύο παραλίες για τις οποίες το Δίκτυο είχε υποβάλει έγγραφες καταγγελίες, την Αγάθη και τον Μικρό Γιαλό, όπου, όπως λέει ο κ. Γρύλλης, επιχειρηματίες δραστηριοποιούνταν παντελώς αυθαίρετα.

Κάπως έτσι, μέσα σε περίπου 48 ώρες τρεις εμβληματικές παραλίες της Ρόδου παραδόθηκαν στους πολίτες ελεύθερες από παράνομα ομπρελοκαθίσματα και οι κάτοικοι του νησιού βίωσαν με χρονική υστέρηση ενός περίπου έτους τις πρώτες νίκες του κινήματος για ελεύθερες ακτές.

Παρά την έκδηλη ικανοποίηση, ωστόσο, δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού: «Τα προβλήματα που παρατηρούνταν πέρυσι σε πολλές παραλίες του νησιού εξακολουθούν να υπάρχουν» λέει το μέλος της «Ομπρέλας». «Ακόμα και σε κεντρικά σημεία της Ρόδου η παραβατικότητα είναι προκλητική. Τα οικονομικά συμφέροντα που εμπλέκονται είναι τεράστια και οι ημερήσιοι τζίροι εξαιρετικά υψηλοί».

Σε άλλα νησιά του Αιγαίου, άλλωστε, ορισμένοι εκ των πρωταγωνιστών του κινήματος για ελεύθερες ακτές βλέπουν τους άλλοτε παρανομούντες να επιχειρούν τη μεγάλη επιστροφή υπό τον μανδύα της νομιμότητας, καθώς το νέο νομικό πλαίσιο που θεσπίστηκε τον χειμώνα θέτει μεν κανόνες και όρια, αλλά δεν αντιστρέφει την ξέφρενη πορεία εξάπλωσης των ομπρελοκαθισμάτων σε ολοένα και περισσότερες από τις έως σήμερα παρθένες παραλίες της χώρας. Το αντίθετο μάλιστα.

Η εικόνα σε τέσσερα νησιά

Στην Πάρο, τον τόπο όπου γεννήθηκε το «Κίνημα της πετσέτας», στην αρχή της εφετινής σεζόν οι παραχωρησιούχοι εμφανίζονται πιο προσεκτικοί σε σχέση με άλλες χρονιές όσον αφορά την τήρηση της νομοθεσίας. Τα ομπρελοκαθίσματα, βέβαια, έχουν επιστρέψει ακόμα και σε περιοχές εμβληματικές για το κίνημα υπέρ των ελεύθερων ακτών: «Η παραλία Μικρή Σάντα Μαρία, που πέρυσι είχε καταληφθεί παράνομα από ομπρελοξαπλώστρες, εφέτος έχει καταληφθεί νόμιμα» λέει ο Δαμιανός Γαβαλάς, μέλος της Κίνησης Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες.

«Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα του νέου νομικού πλαισίου που ορίζει ότι οι δήμοι δεν αποφασίζουν για τις παραχωρήσεις, αλλά απλώς γνωμοδοτούν» συμπληρώνει. «Ο Δήμος Πάρου γνωμοδότησε αρνητικά για τη συγκεκριμένη παραλία, αλλά το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε θετικά». Σύμφωνα με τον ίδιο, ελαφρώς βελτιωμένη είναι προς το παρόν η κατάσταση στη γειτονική Σύρο, καθώς οι επιχειρηματίες φαίνεται να κινούνται πιο κοντά στα όρια που θέτει το νομικό πλαίσιο, «αν και παραβιάζουν συστηματικά την απόσταση των τεσσάρων μέτρων από τη θάλασσα».

Λίγα πράγματα, αντιθέτως, φαίνεται πως έχουν αλλάξει στη Νάξο. «Συνεχίζουμε να βλέπουμε παράνομες κατασκευές στις παραλίες, αυτοκίνητα σταθμευμένα στις αμμοθίνες και βαριά έπιπλα στη βλάστηση» περιγράφει η Ελένη Ανδριανοπούλου, κάτοικος του νησιού και μέλος του Κινήματος «Σώστε τις παραλίες της Νάξου». Οπως λέει, έχουν ήδη γίνει κάποιες καταγγελίες και ορισμένοι εκπρόσωποι επιχειρήσεων οδηγήθηκαν στο αυτόφωρο, αφού οι εγκαταστάσεις τους δεν διέθεταν άδεια.

«Είναι μια κατάσταση παγιωμένη που γίνεται κάθε χρόνο χειρότερη λόγω υπερτουρισμού» σημειώνει. Και στην Πάτμο, όμως, η πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος του νησιού Ιωάννα Μέμμου παρατηρεί ότι στην παραλία του Κάμπου δεν τηρούνται τα απαιτούμενα κενά μεταξύ των παραχωρήσεων.

Πριν και μετά

Το νέο νομικό πλαίσιο

Στις 4 Μαρτίου 2024 με βίντεο στην εφαρμογή TikTok ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενημέρωνε για «την ψήφιση ενός νέου νόμου που βάζει τάξη στις παραλίες μας». Επρόκειτο για τον νόμο 5092/2024, ο οποίος, όπως ανέφερε το υπουργείο Οικονομικών, θεσπίζει ηλεκτρονική διαδικασία για τη δημοπράτηση των παραλιών, καθιερώνει αιγιαλούς υψηλής προστασίας στους οποίους απαγορεύεται κάθε εμπορική δραστηριότητα (τις 198 «απάτητες παραλίες»), θέτει κανόνες στη διαχείριση των παραλιών (ελεύθερο τουλάχιστον το 50% της έκτασης, εμβαδό κάθε παραχώρησης μικρότερο των 500 τ.μ., ομπρελοκαθίσματα στο 60% της παραχωρούμενης έκτασης, απόσταση έξι μέτρων μεταξύ των παραχωρήσεων και τεσσάρων μέτρων από τη θάλασσα).

Ακόμη, εισάγει αυστηρότερες υποχρεώσεις για όσους μισθώνουν παραλίες, αξιοποιεί νέες τεχνολογίες για αποτελεσματικότερους ελέγχους και επιβάλλει αυστηρότερες ποινές.

Ωστόσο, ήδη από τη φάση της διαβούλευσης του σχεδίου νόμου με τίτλο «Οροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλες διατάξεις» ιδιώτες, φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις είχαν εγείρει σοβαρές ενστάσεις για σειρά προβλέψεων.

Ενδεικτικά, στελέχη της WWF Ελλάς σημείωναν ότι το νομοσχέδιο «εξαφανίζει το ισχύον μέχρι σήμερα ελάχιστο αδόμητο όριο των 30 μέτρων από τη γραμμή του αιγιαλού», «διατηρεί το ήδη απαράδεκτο ανώτατο όριο των 50 μέτρων για τον νομικό χαρακτηρισμό τμήματος της ακτής ως «παραλίας»», «εξαφανίζει την απαγόρευση παραχώρησης των «μικρών αιγιαλών»» και «μειώνει την κοινοχρησία του αιγιαλού και της παραλίας».

«Είμαστε υπ’ ατμόν»

«Το νέο νομικό πλαίσιο προωθεί την εκμετάλλευση περισσότερων παραλιών, προβλέποντας απλώς ότι το ολοένα και μικρότερο τμήμα τους που θα παραμένει ελεύθερο για τον πολίτη θα είναι πιο νοικοκυρεμένο» λέει ο Δαμιανός Γαβαλάς, ενώ η Ελένη Ανδριανοπούλου εκτιμά ότι η θέσπιση «απάτητων παραλιών» εντός Δικτύου «Natura» «δημιουργεί δύο μέτρα και δύο σταθμά», καθώς κατ’ αυτόν τον τρόπο «είναι σαν να μη θεωρείται ολόκληρη η περιοχή άξια προστασίας».

Ανήσυχη εμφανίζεται και η Ιωάννα Μέμμου, καθώς, όπως τονίζει, καμία παραλία της Πάτμου δεν έχει χαρακτηριστεί «απάτητη». «Κατόπιν παρέμβασης της δημοτικής αρχής στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας υπήρξε παραδοχή ότι όλα έγιναν πολύ γρήγορα και πιθανώς υπάρχουν σφάλματα, τα οποία μπορούν να διορθωθούν αν ο δήμος υποδείξει ποιες παραλίες πρέπει να μείνουν χωρίς εμπορική εκμετάλλευση» εξηγεί. «Εκεί βρισκόμαστε σήμερα…».

Παρά, πάντως, τη μάλλον αποθαρρυντική εικόνα στις ελληνικές παραλίες, το κίνημα για ελεύθερη πρόσβαση στον αιγιαλό φαίνεται πως έχει αφήσει παρακαταθήκες: «Ο κόσμος γνωρίζει καλύτερα την κατάσταση αλλά και τα δικαιώματά του» λέει η Ελένη Ανδριανοπούλου. «Και σε νομικό επίπεδο, όμως, δεν είμαστε στο σημείο μηδέν: Αν συνεχίσουν να παρανομούν και εφέτος όσοι πέρυσι οδηγήθηκαν στο αυτόφωρο, δεν θα αθωωθούν λόγω πρότερου σύννομου βίου» προσθέτει. «Αλλωστε, και εμείς βρισκόμαστε υπ’ ατμόν, με εβδομαδιαίες συνελεύσεις, γιατί όταν ανοίγεις μια δημόσια συζήτηση είσαι υποχρεωμένος να τη συνεχίσεις».

Η χουντική διάταξη που ισχύει στην Αττική

Μεγαλύτερες είναι οι πιέσεις για εμπορική εκμετάλλευση που υφίστανται οι παραλίες της Αττικής, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι καλούνται κάθε καλοκαίρι είτε να συνωστιστούν στις λιγοστές ελεύθερες ακτές του Σαρωνικού είτε να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να εισέλθουν σε ιδιωτικώς ελεγχόμενες παραλίες.

«Πολλές παραλίες ελέγχονται από ξενοδοχεία και τουριστικές εγκαταστάσεις, ενώ ένα σημαντικό μέρος του παραλιακού μετώπου δεν είναι επισκέψιμο λόγω των έργων στο Ελληνικό» λέει στο «Βήμα» η Κάτια Κορδιόλη, εκ των ιδρυτικών μελών της Ομάδας «Σώστε τις παραλίες της Αττικής». Χαρακτηρίζει απαράδεκτη την υποχρέωση καταβολής αντιτίμου για να φτάσει κανείς στη θάλασσα, ενώ εξηγεί ότι προσκόμματα στην ανάπτυξη ενός κινήματος για ελεύθερες παραλίες, όπως στις Κυκλάδες, θέτει ο τεράστιος αριθμός των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. «Είναι κρίμα όλοι αυτοί οι άνθρωποι που δεν μπορούν να φύγουν το καλοκαίρι από την Αθήνα να παραμένουν αιχμάλωτοι».

«Δεν νοείται στο νότιο παραλιακό μέτωπο μιας πόλης τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων να πρέπει είτε να πληρώνουμε είτε να συνωστιζόμαστε στις ελάχιστες ελεύθερες παραλίες» συμφωνεί η Τριανταφυλλένια Μίχου που συμμετέχει στην ίδια πρωτοβουλία. Εκτιμά ότι σε σχέση με πέρυσι παρατηρείται μια μικρή βελτίωση στη συμπεριφορά των παραχωρησιούχων, καθώς «στα νότια προάστια οι ξαπλώστρες τουλάχιστον δεν είναι πάνω στο κύμα, όπως πέρυσι». Ομως, όπως υπογραμμίζει, τα ζητήματα που «καίνε» τους κατοίκους της Αττικής είναι άλλα: «Οι παραλίες με αντίτιμο, καθώς και οι κλειστές, μη προσβάσιμες ακτές που ελέγχονται από μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες ή άλλες ιδιωτικές εταιρείες».

Πράγματι, η απαγόρευση πρόσβασης σε ορισμένες παραλίες άνευ καταβολής αντιτίμου μοιάζει να έρχεται σε αντίθεση με τη συνταγματική επιταγή περί ελεύθερης πρόσβασης στον αιγιαλό. Νομικό παράθυρο για τις «πριβέ» παραλίες, ωστόσο, υπάρχει και κρύβεται σε μια ρύθμιση που εισήγαγε η χούντα και ουδέποτε ανετράπη. Οπως εξηγεί ο δήμαρχος Βούλας – Βάρης – Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, πρόκειται για τη λεγόμενη «Κ» Συντακτική Πράξη του 1968, μια νομοθετική ρύθμιση με συνταγματική ισχύ που ορίζει ότι στα «δημόσια τουριστικά κτήματα», δηλαδή στις κλειστές παραλίες, απαγορεύεται η ελεύθερη πρόσβαση στον αιγιαλό.

Πρακτικά η χούντα «νομιμοποίησε αυτό που γινόταν καθ’ όλη τη δεκαετία του 1960, ώστε να λειτουργήσουν οι κλειστές τουριστικές εγκαταστάσεις βάσει του μοντέλου ανάπτυξης της εποχής» εξηγεί ο δήμαρχος, τονίζοντας ότι για να αρθεί η «Κ» Συντακτική Πράξη και να επανέλθει η ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις παραλίες απαιτείται… συνταγματική αναθεώρηση.

Δεν είναι, εν τούτοις, μόνο η παραχώρηση φιλέτων της αττικής γης σε ιδιώτες από το καθεστώς της «Εθνοσωτηρίου» που περιορίζει την ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές. Στην περιοχή του Αλίμου, η τοπική δημοτική αρχή βρίσκεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την ΕΤΑΔ για τον τρόπο που η τελευταία διαχειρίζεται το παραλιακό μέτωπο.

«Στην περιοχή μας έχουμε μια ελεύθερη, ανοικτή ακτή που παραχωρήθηκε κάποια στιγμή σε ιδιώτη, το συμβόλαιο του οποίου έχει λήξει από το 2022. Εκτοτε όμως παραμένει στον χώρο, ενώ η ΕΤΑΔ συναινεί στο να δίνονται διαρκώς αναβολές στο δικαστήριο» λέει ο δήμαρχος Αλίμου Ανδρέας Κονδύλης, που σημειώνει ότι η εν λόγω επιχείρηση έχει επεκταθεί από τα 26 τ.μ. της αρχικής παραχώρησης στα 700 τ.μ. «Από τη μια, στη Ρόδο, το κράτος ορθώς απομακρύνει παράνομες κατασκευές, από την άλλη, στον Αλιμο, προσπαθεί να τακτοποιήσει αυθαιρεσίες μέσα στον αιγιαλό τις οποίες εκμεταλλεύεται επιχειρηματίας χωρίς διαγωνισμό» καταγγέλλει. «Αυτό δείχνει ότι τα πράγματα δεν πάνε προς τη σωστή κατεύθυνση».

Τι ισχύει βάσει νομοθεσίας

1.    Να διατηρείται ελεύθερο τουλάχιστον το 50% της έκτασης κάθε παραλίας.

2.    Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης να είναι μικρότερο των 500 τ.μ.

3.    Ομπρελοκαθίσματα να τοποθετούνται σε έως το 60% της παραχωρούμενης έκτασης.

4.    Να υπάρχει απόσταση 6 μέτρων μεταξύ των παραχωρήσεων και 4 μέτρων από τη θάλασσα – 198 οι «απάτητες παραλίες».

«Βροχή» καταγγελιών στο MyCoast

Η πίεση για άκρατη εμπορευματοποίηση που δέχονται οι ελληνικές ακτές αποτυπώνεται στις καταγγελίες πολιτών που αποστέλλονται στις αρχές μέσω της ψηφιακής εφαρμογής MyCoast. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών, ως τα μέσα Ιουνίου είχαν υποβληθεί περισσότερες από 2.500 καταγγελίες, ωστόσο πολλές (περίπου το 1/3) θεωρούνταν άκυρες καθώς αφορούσαν δοκιμή της λειτουργίας της πλατφόρμας.

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στους πρωταθλητές όσον αφορά τις παραβάσεις τις νομοθεσίας για τον αιγιαλό περιλαμβάνονται περιοχές της Χαλκιδικής, της Πρέβεζας, της Νάξου και της Τήνου.

Παράλληλα, τα νόμιμα ομπρελοκαθίσματα πρόκειται φέτος να επεκταθούν σε ακόμα περισσότερες παραλίες, αφού τον Ιούλιο αναμένεται να δοθούν νέα τμήματα ακτών σε δημοπρασία, λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται από ιδιώτες. Βάσει του τρέχοντος σχεδιασμού, ως το τέλος του μήνα αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι συνολικά 1.200 περίπου ηλεκτρονικές δημοπρασίες. Οι ενεργές μισθώσεις στις ελληνικές ακτές, οι οποίες επίσης υπάγονται στο νέο νομικό πλαίσιο, υπολογίζονται σε 6.000 με 6.500.

Συντονισμός: Αγγελος Σκορδάς

Γράφει: Γιώργος Μουρμούρης

Επιμέλεια: Παναγιώτης Σωτήρης