Δημοψηφισματικές εκλογές

Παρασκευή, 2 Αυγούστου, 2024

Του Κωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου

Η επικείμενη εκλογή είναι, αναμφίβολα, μια δημοψηφισματική εκλογή για το μέλλον της Αμερικής.

Η Αμερική έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά. Η απόπειρα δολοφονίας του Τραμπ μας θυμίζει μαύρες σελίδες της αμερικανικής ιστορίας. Την ταραγμένη δεκαετία του ’60 και τις δολοφονίες των Κένεντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ή ακόμη και την απόπειρα δολοφονίας του Ρίγκαν το 1981. Ο Τραμπ, καταδικασμένος σε πρώτο βαθμό για την υπόθεση με μια πορνοστάρ, κρατάει σε ομηρεία το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το κόμμα του Λίνκολν και του Αϊζενχάουερ. Ως πρόεδρος, όχι μόνο δεν αποδέχθηκε ποτέ την ήττα του στις προηγούμενες εκλογές, αλλά αποπειράθηκε πραξικόπημα κατά της αμερικανικής δημοκρατίας στις 6 Ιανουαρίου 2021. Τώρα προαναγγέλλει δικτατορία αν κερδίσει τις εκλογές και οι οπαδοί του απειλούν με εμφύλιο αν τις χάσει.

Από την άλλη πλευρά, ο υποψήφιος των Δημοκρατικών, ο πρόεδρος Μπάιντεν, με εμφανώς φθίνουσες νοητικές λειτουργίες, αναγκάζεται να αποσυρθεί μετά από ένα παλατιανό πραξικόπημα του ιερατείου του κόμματος των Δημοκρατικών. Την προηγούμενη φορά που πρόεδρος εν ενεργεία δεν επιδίωξε την επανεκλογή του ήταν ο Λίντον Τζόνσον, το 1968. Μετά το επεισοδιακό συνέδριο των Δημοκρατικών που ακολούθησε στο Σικάγο, ο υποψήφιός τους Χιούμπερτ Χάμφρεϊ ηττήθηκε από τον Ρίτσαρντ Νίξον.

Η Αμερική είναι βαθιά διχασμένη. Αυτή τη φορά όχι ανάμεσα στον Βορρά και στον Νότο του αμερικανικού εμφυλίου, αλλά σε μπλε και κόκκινες Πολιτείες. Σε συντηρητικές Πολιτείες της ενδοχώρας και σε προοδευτικές Πολιτείες των μητροπολιτικών κέντρων των ακτών. Ο κοινωνικός διχασμός είναι βαθύς γιατί αφορά θέματα αξιών και ταυτότητας. Οι συντηρητικοί κατηγορούν τους φιλελεύθερους για μια αποδόμηση των παραδοσιακών αξιών της αμερικανικής κοινωνίας. Οτι η φιλελεύθερη ατζέντα έχει εκφυλιστεί σε έναν καταχρηστικό δικαιωματισμό, μια νέα γλώσσα πολιτικής ορθότητας, τη woke culture, και μια τυραννία των μειονοτήτων. Και απαντούν με μια συντηρητική αντεπανάσταση, ένα white backlash.  Ο κοινωνικός αυτός διχασμός εντείνεται από τις οικονομικές ανισότητες. Η εγκατάλειψη της κεϊνσιανής πολιτικής του New Deal και η υιοθέτηση νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες, μαζί με την τεχνολογική επανάσταση και την παγκοσμιοποίηση, εκτίναξαν τις ανισότητες και θάμπωσαν το αμερικανικό όνειρο. Η Αμερική βιώνει τις ωδίνες μιας εποχής που θυμίζει Μεσοπόλεμο. Ραγδαίες αλλαγές στην οικονομία, στην τεχνολογία, στο κλίμα, στη μετανάστευση μαζί με αξιακές αλλαγές δημιουργούν νέες κοινωνικές διαιρέσεις και κοινωνική δυσανεξία.

Οι οξείες κοινωνικές διαιρέσεις αντανακλώνται στην πόλωση του πολιτικού συστήματος. Τα δύο άλλοτε πολυσυλλεκτικά κόμματα έχουν κάθετα ομογενοποιηθεί και περιχαρακωθεί ιδεολογικά. Η Αμερική κυβερνήθηκε αποτελεσματικά μόνο όταν υπήρχαν μετριοπαθείς και στα δύο κόμματα που μπορούσαν να συγκλίνουν και να βρουν κοινό τόπο σε μεγάλα θέματα. Σήμερα, η ρητορική μίσους και απαξίας έχει δημιουργήσει κατά πολλούς ένα εμφυλιακό κλίμα.

Ο Μπάιντεν εξελέγη ως ο άνθρωπος που θα άμβλυνε τα πάθη, θα επανάφερε τις συναινέσεις και θα ένωνε την Αμερική. Η επεισοδιακή εκλογή του το 2020 δημιούργησε την προσδοκία ότι η Αμερική θα άφηνε πίσω της τη διχαστική παρένθεση του Τραμπ. Τώρα πολλοί τρέμουν το ενδεχόμενο η προεδρία Μπάιντεν να ήταν τελικά η παρένθεση.  Tο κοινωνικό και πολιτικό εκκρεμές στην Αμερική ταλαντώνεται βίαια από έναν ακραίο φιλελευθερισμό σε έναν συντηρητισμό με ανορθολογικά στοιχεία, πολλή συνωμοσιολογία και μια υποκουλτούρα βίας.

Το 1941 ο Ρούζβελτ αντιμετώπισε τη Μεγάλη Υφεση με την πολιτική του New Deal και ένωσε το κοινωνικό καλειδοσκόπιο των Ηνωμένων Πολιτειών με την περίφημη ομιλία των τεσσάρων ελευθεριών που προσέφερε ένα αξιακό πρόταγμα για το σύνολο της κοινωνίας. Η Αμερική βγήκε από την κρίση, κέρδισε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο και ηγήθηκε του δυτικού συνασπισμού για μια περίοδο εβδομηντακονταετούς ειρήνης και δημοκρατίας.

Σήμερα, οι ακραίες δυνάμεις είναι κυρίαρχες και δημιουργούν φυγόκεντρες τάσεις στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα, που καθιστούν εξαιρετικά δυσχερή την εξεύρεση κοινού τόπου. Η επικείμενη εκλογή είναι, αναμφίβολα, μια δημοψηφισματική εκλογή για το μέλλον της Αμερικής.

Ο κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθυντής του Ιδρύματος Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής, πρώην υπουργός και πρώην καθηγητής στην έδρα Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Tufts University στη Βοστώνη.