Μέση Ανατολή: Αναζητώντας τη λύση στο χείλος του γκρεμού

Tετάρτη, 14 Αυγούστου, 2024

ΗΠΑ, Αίγυπτος και Κατάρ κάνουν την ύστατη προσπάθεια να φέρουν στο ίδιο τραπέζι Ισραήλ και Χαμάς, την ώρα που Τελ Αβίβ και Τεχεράνη ανταλλάσσουν απειλές - Ο ορατός κίνδυνος κλιμάκωσης της σύγκρουσης και οι σφήνες από Μόσχα - Πεκίνο που πιέζουν την Ουάσιγκτον. 

Μια ύστατη προσπάθεια για εκτόνωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή, πριν εξελιχθεί σε δεύτερο μεγάλο πόλεμο διά αντιπροσώπων παράλληλα με εκείνον της Ουκρανίας, καταβάλλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αίγυπτος και το Κατάρ με ορίζοντα των κρίσιμων διαπραγματεύσεων τη 15η Αυγούστου. Ενας πολύ χειρότερος πόλεμος από εκείνον της Γάζας με τους 40.000 νεκρούς και 100.000 τραυματίες μέσα σε δέκα μήνες θα μπορούσε να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή από μια σπασμωδική αντίδραση, από μια προβοκάτσια, από έναν λάθος υπολογισμό της μίας ή της άλλης πλευράς, με υπαρκτό τον κίνδυνο άμεσης εμπλοκής των ΗΠΑ που εγγυώνται την ασφάλεια του Ισραήλ έναντι του Ιράν και έχουν ενισχύσει τις δυνάμεις τους στην περιοχή.

Βαριά σκιά στις μεσολαβητικές προσπάθειες έριξε το νέο χτύπημα με πολλές δεκάδες νεκρούς Παλαιστινίους σε σχολείο της Γάζας, όπου είχαν καταφύγει πρόσφυγες, το πρωί του Σαββάτου (10/8). Το Ισραήλ παραδέχεται ότι βομβάρδισε το κτίριο, επιμένει όμως πως ήταν «στρατηγείο τρομοκρατών».

Κανένα περιθώριο

Και αν υπήρχαν ακόμα αμφιβολίες πως ο δρόμος για την – προσωρινή έστω – ειρήνευση στην περιοχή περνά μέσα από την ερειπωμένη Λωρίδα της Γάζας και το παλαιστινιακό ζήτημα, αυτές τις διέλυσε η κοινή ανακοίνωση των τριών κυβερνήσεων το βράδυ της Πέμπτης ότι «δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο, ούτε δικαιολογίες από καμία πλευρά για περαιτέρω καθυστέρηση» στην επίτευξη μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Το μήνυμα συνοδεύθηκε από προειδοποίηση της Ουάσιγκτον στην Τεχεράνη ότι αν χτυπήσει το Ισραήλ θα βρεθεί αντιμέτωπη με «πολύ σοβαρές συνέπειες».

Το ιρανικό καθεστώς και οι πληρεξούσιοί του στην περιοχή απειλούν με μεγάλης κλίμακας πυραυλικές επιθέσεις το Ισραήλ, το οποίο με τη σειρά του προειδοποιεί πως είναι σε θέση να καταστρέψει βασικές υποδομές του Ιράν και να μετατρέψει τον Λίβανο σε Γάζα. Τόσο το Ιράν όσο και η Χεζμπολάχ έχουν διακηρύξει πως θα απαντήσουν «με σκληρό τρόπο, σε κατάλληλο χρόνο» στη δολοφονία του προέδρου του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη στις 31 Ιουλίου. Σύμφωνα με δυτικά δημοσιεύματα, ο νέος πρόεδρος του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν αντιδρά στις πιέσεις των Φρουρών της Επανάστασης (που υπάγονται απευθείας στον υπέρτατο ηγέτη αγιατολάχ Χαμενεΐ) για πλήγμα στο Τελ Αβίβ, ενώ ένα από τα σενάρια προβλέπει ότι η Χεζμπολάχ θα εξαπολύσει το πρώτο κύμα αντιποίνων.

Το Ισραήλ, χωρίς να επιβεβαιώνει ούτε να διαψεύδει πως εκείνο εξόντωσε τον Χανίγια, διεμήνυσε πως σκοπεύει να προσέλθει στη διαπραγμάτευση της 15ης Αυγούστου στο Κάιρο ή στην Ντόχα. Ομως, αν δεχθεί επίθεση στο μεσοδιάστημα, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά, πόσω μάλλον αν μπει στο στόχαστρο το Τελ Αβίβ ή η Χάιφα. Στο τραπέζι του ισραηλινού επιτελείου παραμένει το σχέδιο εισβολής στον Νότιο Λίβανο ή/και μιας «προληπτικής επίθεσης» στο Ιράν.

Ο άφαντος Σινουάρ

Μετά την εξόντωση του Χανίγιε, το Συμβούλιο (Σούρα) της Χαμάς, που συνήλθε στο Κατάρ την ημέρα της κηδείας του, ανέθεσε την ηγεσία της οργάνωσης στον «μπαρουτοκαπνισμένο» αλλά άφαντο αρχηγό της Γάζας Γιαχία Σινουάρ, εγκέφαλο της αιματηρής επιδρομής της 7ης Οκτωβρίου στο Νότιο Ισραήλ.

Αυτό σημαίνει τρία πράγματα: Πρώτον, ότι ο υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος τρομοκράτης για το Ισραήλ, εφόσον παραμένει ζωντανός, θα λάβει και τυπικά την τελική απόφαση για τους όρους μιας κατάπαυσης πυρός και της απελευθέρωσης όσων εκ των 120 ισραηλινών ομήρων παραμένουν ζωντανοί. Δεύτερον, ότι τα μέλη της πολιτικής ηγεσίας της Χαμάς που ζουν εκτός Γάζας και δεν ευθυγραμμίζονται απαραίτητα με τον Σινουάρ απαλλάσσονται σε μεγάλο βαθμό από το βάρος μιας απόφασης, που θα πρέπει εξάλλου να υλοποιήσει ο ίδιος. Τρίτον, ότι η σουνιτική παλαιστινιακή οργάνωση μπαίνει ακόμα πιο βαθιά στην αγκαλιά των σιιτών μουλάδων του Ιράν διακινδυνεύοντας να ταυτιστεί απόλυτα μαζί τους και με τον πληρεξούσιό τους στο Λίβανο, τη σιιτική Χεζμπολάχ.

Υπό αυτό το πρίσμα έχει ιδιαίτερη σημασία η αναφορά στο κοινό ανακοινωθέν ΗΠΑ, Αιγύπτου και Κατάρ ότι «τώρα βρίσκεται στο τραπέζι ένα πλαίσιο συμφωνίας και απομένουν να καθοριστούν οι λεπτομέρειες της εφαρμογής του», καθώς και η επισήμανση των τριών μεσολαβητών ότι εφόσον χρειαστεί είναι έτοιμοι να παρουσιάσουν «μια τελική πρόταση για τη γεφύρωση των διαφορών, με τρόπο που θα ικανοποιεί τις προσδοκίες όλων των πλευρών».

Η Χαμάς αξιώνει να περιληφθούν στο πρώτο στάδιο της «ανταλλαγής αιχμαλώτων» ο Μαρουάν Μπαργκούτι (Φατάχ) και ο Αχμαντ Σααντάτ (Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης), που εκτίουν ισόβια στο Ισραήλ για τρομοκρατία. Ισως αποτελεί ειρωνεία της Ιστορίας ότι ο Νετανιάχου και ο Σινουάρ, που καλούνται να διαπραγματευτούν μέσω τρίτων, έχουν παράλληλους δρόμους από το 2011, όταν ο πρώτος ως πρωθυπουργός απελευθέρωσε τον δεύτερο, ισοβίτη τότε στις ισραηλινές φυλακές. Ο Σινουάρ ήταν ένας από τους 1.027 Παλαιστινίους που αντάλλαξε η κυβέρνηση Νετανιάχου με έναν ισραηλινό στρατιώτη, τον δεκανέα Γκιλάντ Σαλίτ, ο οποίος πέρασε πέντε χρόνια στα χέρια της Χαμάς έχοντας απαχθεί κατά την επιδρομή της οργάνωσης στο Νότιο Ισραήλ το 2006. Στην επιχείρηση της Χαμάς λέγεται ότι συμμετείχε ο αδελφός του Σινουάρ, ενώ κατά την ανταλλαγή του ισραηλινού στρατιώτη οι παλαιστίνιοι φρουροί του ήταν ζωσμένοι με εκρηκτικά, έτοιμοι να ανατιναχθούν αν κάτι πήγαινε στραβά.

Πάνω στην απελευθέρωση του Σαλίτ καθώς και στο «κούρεμα του γκαζόν» στη Γάζα (ευφημισμός για τις στοχευμένες επιχειρήσεις εξόντωσης αντιπάλων) έχτισε ο Νετανιάχου το αφήγημα του «Μίστερ Ασφάλεια», μέχρι που αυτό διαψεύσθηκε οικτρά την 7η Οκτωβρίου. Ο Νετανιάχου επικρίνεται επίσης ότι προκειμένου να απομακρύνει την προοπτική δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους, επέτρεψε στους καταριανούς χρηματοδότες της Χαμάς να στέλνουν στη Γάζα βαλίτσες με εκατομμύρια δολάρια, τα οποία έγιναν τσιμέντο για τα τούνελ.

Ρωσία και Κίνα

Η σπουδή των Αμερικανών για κατάπαυση του πυρός υπαγορεύεται επίσης από τις αυξανόμενες παρεμβάσεις της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή. Η Μόσχα εμφανίζεται διατεθειμένη να ενισχύσει το Ιράν με νέα οπλικά συστήματα, ενώ το Πεκίνο φιλοξένησε, οκτώ ημέρες πριν από τη δολοφονία του Χανίγια, εκπροσώπους της Χαμάς, της Φατάχ και άλλων 12 παλαιστινιακών οργανώσεων που υπέγραψαν συμφωνία για τον σχηματισμό μιας «προσωρινής κυβέρνησης εθνικής συμφιλίωσης».

Οσο παρατείνεται ο πόλεμος στη Γάζα τόσο εξαντλείται το πολιτικό κεφάλαιο των ΗΠΑ στον αραβικό κόσμο, ενώ στις ανθρώπινες απώλειες προστίθεται η οικονομική αιμορραγία. Στο Ισραήλ το κόστος του πολέμου άγγιξε τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια και το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέβηκε τον Ιούλιο στο 8,1% του ΑΕΠ. Το κόστος σε ζωές και χρήμα θα εκτοξευτεί για όλους τους εμπλεκομένους εφόσον η φωτιά επεκταθεί…