Εκλογικός νόμος: Γιατί επέστρεψε στο τραπέζι – Ποιες οι πιθανές επιπτώσεις

Παρασκευή, 8 Νοεμβρίου, 2024 

Λάμπρος Σταυρόπουλος

Παρά τις διαψεύσεις της κυβέρνησης, οι συζητήσεις στη Βουλή για ενδεχόμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος ώστε να διευκολύνεται ο σχηματισμός αυτοδύναμων κυβερνήσεων έχουν φουντώσει - Τα πέντε σενάρια.

Παρά τις πρωθυπουργικές διαβεβαιώσεις για εξάντληση της τετραετίας και τις αποστάσεις από τα σενάρια αλλαγής του εκλογικού νόμου, η πρόωρη εκλογολογία συντηρεί ένα κλίμα αβεβαιότητας ως προς τις πραγματικές προθέσεις και τους σχεδιασμούς του Μεγάρου Μαξίμου.

Η αναμόχλευση του θέματος από έναν πρωτοκλασάτο υπουργό της κυβέρνησης, τον Αδωνι Γεωργιάδη, πυροδότησε έναν νέο κύκλο σεναριολογίας γύρω από πιθανές μεταβολές στον εκλογικό χάρτη με φόντο τις «χαμηλές πτήσεις» που καταγράφει δημοσκοπικά η ΝΔ, η οποία κινείται στο φάσμα του 21,7%-26,5% στην πρόθεση ψήφου και 28,1%-31% στην εκτίμηση ψήφου. Ο φόβος παγίωσης μιας εικόνας «καθήλωσης» κοντά στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών (28,3%) έχει ενεργοποιήσει τις ανησυχίες όσων αναζητούν διέξοδο μέσω αλλαγής του εκλογικού νόμου, κάτι που για το ΠαΣοΚ συνιστά έμμεση «ομολογία ήττας ή φόβου για ήττα».

Τα σενάρια πάντως διαψεύδονται σε όλους τους τόνους: «Για το ζήτημα του εκλογικού νόμου δεν υπάρχει κανένα τέτοιο θέμα» δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης με αφορμή τις απόψεις Γεωργιάδη για ένα πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα που θα διασφαλίζει την αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα, επικαλούμενος μάλιστα το παράδειγμα των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίοι κυβερνούν με απόλυτη πλειοψηφία έχοντας λάβει το 33,6%. Μόνο που πρόκειται για άλλη εκλογική φιλοσοφία που υπηρετεί τον βαθιά εδραιωμένο βρετανικό δικομματισμό και το πολυεδρικό σύστημα.

«Πού θα πάει το πλαφόν εισόδου στη Βουλή, στο 4% ή στο 5%;» ρωτήθηκε πρόσφατα σε χαλαρό δημοσιογραφικό πηγαδάκι στη Βουλή θεσμικός υπουργός, ο οποίος σχολίασε με σαρκαστικό χιούμορ: «Στο… 9% και θα έχουμε τρικομματική Βουλή!».

Η ενισχυμένη αναλογική που ισχύει στη χώρα μας σήμερα, μετά την «παρένθεση» της απλής αναλογικής που εισήγαγε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2016 με τα γνωστά αποτελέσματα (στις εκλογές του Μαΐου 2023 που διεξήχθησαν με αυτό το σύστημα καταποντίστηκε από το 31,5% στο 20%), προβλέπει μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα (για ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 25% των έγκυρων ψηφοδελτίων λαμβάνει 20 έδρες και για κάθε επιπλέον 0,5% παίρνει μία ακόμα έδρα, ενώ για να λάβει το maximum μπόνους των 50 εδρών χρειάζεται ποσοστό 40%), ενώ ο πήχης της αυτοδυναμίας εξαρτάται από το ποσοστό που συγκεντρώνουν τα κόμματα που δεν καταφέρνουν να περάσουν το κατώφλι της εισόδου στη Βουλή που είναι 3% (όσο μεγαλύτερο είναι το αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής σχηματισμών, τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας και το αντίθετο).

Μέχρις… αποδείξεως του εναντίου, αυτό που διαχέεται από το κυβερνητικό περιβάλλον είναι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης «αυτά που λέει τα εννοεί», υπενθυμίζοντας όσα δήλωσε στη ΔΕΘ συνιστώντας υπομονή «σε αυτούς που προβλέπουν ότι η αυτοδυναμία με τον υφιστάμενο νόμο είναι άπιαστο όνειρο» επικαλούμενος την προηγούμενη εμπειρία προ των εκλογών του 2023, όταν οι δημοσκοπήσεις έδιναν στο κυβερνών κόμμα 31%-32% και συγκέντρωσε 41%.

Ομως, μεσολάβησαν οι ευρωεκλογές και το μη ευνοϊκό αποτέλεσμα για τη ΝΔ, κάτι άλλωστε που ίδιος παραδέχθηκε: «Το 41% δεν υπάρχει σήμερα», είχε πει, και αυτό το επιβεβαιώνουν όλες οι μέχρι σήμερα μετρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι συζητήσεις στη Βουλή για το θέμα έχουν φουντώσει, αν και κανείς δεν μπορεί με ασφάλεια να προσδιορίσει τι θα γίνει αλλά και να προσδιορίσει τον χρόνο των ενδεχόμενων αλλαγών, καθώς το επίκεντρο του ενδιαφέροντος εστιάζεται στην προεδρική εκλογή και ακολούθως στη συνταγματική αναθεώρηση, μια διαδικασία η οποία, πάντως, θα μπορούσε να διευκολύνει τη συζήτηση για αλλαγές και στο εκλογικό σύστημα.

Οι συζητήσεις και οι επιπτώσεις

1. Ενα από τα σενάρια που κυκλοφορούν είναι η αύξηση του πλαφόν εισόδου στη Βουλή σε 4% ή 5%, ώστε να διευκολυνθεί η επίτευξη αυτοδυναμίας για το πρώτο κόμμα. Κάτι ωστόσο που αρμόδιοι κυβερνητικοί κύκλοι σχεδόν αποκλείουν καθώς θα έστελνε λάθος «σήμα» και θα διαμόρφωνε ένα κλίμα πόλωσης ενισχύοντας τάσεις «συγκόλλησης» και «μέτωπα» στα δεξιά της ΝΔ και απρόβλεπτες εκλογικές συμπεριφορές.

Το όριο εισόδου του 3% θεσπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με την επίκληση εθνικών λόγων (ώστε να μην εισέλθουν στη Βουλή με δικό τους κόμμα οι μουσουλμάνοι της Θράκης). «Εχει αλλάξει κάτι ως προς αυτό και κάποιοι σκέφτονται να αυξηθεί το όριο στο 5%;» διερωτάται έμπειρος αναλυτής. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι οι διαθέσεις στους αρμόδιους κυβερνητικούς κύκλους δεν ευνοούν μια τέτοια εξέλιξη: «Πού θα πάει το πλαφόν εισόδου στη Βουλή, στο 4% ή στο 5%;» ρωτήθηκε πρόσφατα σε χαλαρό δημοσιογραφικό πηγαδάκι στη Βουλή θεσμικός υπουργός, ο οποίος σχολίασε με σαρκαστικό χιούμορ: «Στο… 9% και θα έχουμε τρικομματική Βουλή!».

Η αλήθεια είναι ότι εφόσον υιοθετείτο ένα τέτοιο μέτρο, τότε θα άλλαζε άρδην το κοινοβουλευτικό τοπίο. Με βάση τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών του 2023, με όριο εισόδου 5% θα είχαμε τετρακομματική Βουλή (θα έμεναν εκτός Σπαρτιάτες, Ελληνική Λύση, Νίκη και Πλεύση Ελευθερίας), ενώ με 4% θα είχαμε εξακομματική Βουλή (θα έμεναν εκτός Νίκη και Πλεύση Ελευθερίας).

Βεβαίως είναι εμφανή τα οφέλη για το πρώτο κόμμα, καθώς στην πρώτη περίπτωση (με όριο 5%) η ΝΔ θα έφτανε τους 180 βουλευτές (από 158) και στη δεύτερη περίπτωση (με όριο 4%) τους 166, ενώ το ποσοστό των εκτός Βουλής συνδυασμών θα εκτινασσόταν από 6,08% σε 22,07% (με όριο 5%) ή 12,95% (με όριο 4%). Οσον αφορά τις πιο πρόσφατες ευρωεκλογές, με πλαφόν 5% θα είχαμε πεντακομματική Βουλή (θα έμεναν εκτός Νίκη, Πλεύση Ελευθερίας και Φωνή Λογικής), με το αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων να εκτοξεύεται στο 25,44%, ο δε πήχης της αυτοδυναμίας θα έπεφτε στο 35%-36%.

2. Το σενάριο που θα προτιμούσαν κάποιοι είναι ένα μοντέλο αποσύνδεσης της επίτευξης αυτοδυναμίας από το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων, όπως με την υιοθέτηση του μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα δίχως κλιμάκωση. Ενα ακραίο συνδυαστικό σχήμα των δυο παραπάνω εκδοχών είναι ότι με πλαφόν εισόδου 5% και μπόνους εδρών στο πρώτο κόμμα χωρίς κλιμάκωση, ο πήχης της αυτοδυναμίας θα έπεφτε λίγο πάνω από το 30% (!), κάτι που θα καταργούσε ουσιαστικά την αναλογικότητα του εκλογικού συστήματος.

3. Από την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο διακινείτο η σκέψη αλλαγής του υπολογισμού του υφιστάμενου κλιμακωτού μπόνους (αντί για 0,5% για κάθε επιπλέον έδρα να είναι 0,4%).

4. Μια άλλη εκδοχή που ορισμένοι συζητούν εδώ και καιρό είναι ένα μπόνους επιπλέον εδρών για το πρώτο κόμμα με βάση τη διαφορά από το δεύτερο κόμμα.

5. Σε όλα αυτά προστίθεται και μια ακόμα ιδέα: το σπάσιμο των περιφερειών, ώστε να διευκολυνθεί η κατανομή εδρών υπέρ του πρώτου κόμματος, κάτι που σε επίπεδο σχεδιασμού επί χάρτου ίσως ήδη να είναι έτοιμο…

TO BHMA